Oʻzbеkiston rеspublikаsi oliy vа oʻrtа mаxsus tа’lim vаzirligi

Ko’p protsessorni boshqaruvchi va 
qayta ishlovchi mikro EHM 
Vertikal doira 
datchiki 
Gorizontal doira 
datchiki 
Vertikal doira
indeksi datchiki 
Masofa 
 datchiki 
Displey 
Klaviatura 
Ma’lumot 
jamlagich 

---

82 
tashkil etdi. Yer yuzasida amalga oshiriladigan lazerli skanerlashning asosiy 
mazmun-mohiyati ob‘yekt sirtidagi nuqtaning fazoviy koordinatalarini aniqligidan 
iborat. Ko‘pgina hollarda bu amal skanerdagi lazerli dalnomer yordamida 
nuqtagacha bo‘lgan masofani o‘lchash natijasida bajariladi. Har bir o‘lchashda 
dalnomerning nuri o‘zining oldingi xolatidan skanerlash matritsasi bo‘lishi 
mavhum normal to‘r tugun nuqtasidan o‘tadigan darajada og‘adi. Matritsaning 
ustun va qatorlari tanlanishi mumkin. 
Matritsa nuqtalari qanchalik zich bo‘lsa ob‘yekt sirtidagi o‘lchangan 
nuqtalar zichligi ham yuqori bo‘ladi. Ob‘yekt yo‘lida lazerli nurlanish impulslari 
oynalar tizimi orqali o‘tadi. Ular lazer nuruni qadam-baqadam og‘ishini ta‘minlab 
beradi. Ikkita harakatlanuvchi oynadan iborat bo‘lgan konstruksiyalar keng 
tarqalgan. Ulardan biri nurning gorizontal og‘ishi uchun ―ma‘sul‖ bo‘lsa, 
ikkinchisi uni vertikal og‘ishni ta‘minlaydi. Skanerning oynalarini 
pretsizion
servomotor boshqaradi va ular oxir-oqibatda tasvirga olinayotgan ob‘yektga 
nurning yo‘naltirilganlik aniqligini ta‘minlaydilar. O‘lchangan masofa va 
oynalarning og‘ish burchagi qiymati bo‘yicha protsessor har bir nuqtaning 
koordinatalrini hisoblaydi va GAT ning informatsiyaning kiritish tizimiga 
uzatishga tayyorlaydi. Hozirgi vaqtda lazerli skanerlash topografik ob‘yekt 
tug‘risida eng tezkor, batafsil va ishonchli informatsiyani tayyorlash usuli 
hisoblanadi. Faqat skaner o‘z navbatida tasodifiy nuqtalarning koordinatalarini 
aniqlaydi. Chunki skanerlash matritsasi ob‘yektga nisbatan qanday joylashsa 
shunga mos nuqtalarning koordinatalari aniqlanadi. Belgilangan nuqtaga skanerni 
yunaltirish qiyin masala. Shuning bilan birga har qanday skaner (Masalan Riegl 
VZ 420i) nuqta koordinatalarini o‘zining shartli sistemasida aniqlaydi. Bu 
sistemalarning parametrlarini qayd qilish mushkul ish. Shu sababli skanerlash 
orqali 
aniqlangan 
nuqtalarning 
koordinatalarini 
kerakli 
sistemada 
transformatsiyalash (keltirish) avvaldan koordinatalari aniqlangan uchta tayanch 
nuqta bo‘yicha amalga oshiriladi. 
GIS da avval ta‘kidlanganidek, barcha manbalardan to‘plangan ma‘lumotlar 
vektorizatsiyalanadi va rastrlanadi, Shu jumladan skanirlash orqali olingan 

---

83 
ob‘yektning koordinatalari ham. Ma‘lumotlar manbalarining tasvir proeksiyalari, 
koordinatalar sistemasi, masshtablari xilma-xil bo‘lganliklari uchun ularni yagona 
proeksiya va koordinatalar sistemasiga keltirish ya‘ni, vektorizatsiyalashtirilgan va 
rastrali informatsiyani mavjud sharoit uchun qo‘llanilayotgan proeksiya va 
koordinatalar tizimi bilan bog‘lash masalasi yuzaga keladi.