Oʻzbеkiston rеspublikаsi oliy vа oʻrtа mаxsus tа’lim vаzirligi

16-rasm.
Ob‘yektlarni kodlash.
 
Bu holda xatolik bo‘lishi muqarrar. Shuning uchun kiritiladigan ma‘lumotlar 
taxrirdan o‘tkazilishi shart.
Chiziqlar kesmalarining ketma-ketligiga ZVENO deyiladi. Har bir uchuda 
tuguni bo‘lib, o‘zaro kesishmaydigan kesmalarning yo‘naltirilgan ketma-ketligiga 
ZANJIR deyiladi. Raqamlash jarayonida zanjir koordinatalari ma‘lum bir 
yo‘nalishda kiritilishi shart. Zanjirga chap yoki o‘ng identifikator beriladi. Uzel 
tutash joy bu o‘lchamsiz ob‘yekt bo‘lib, topologik tutashish hisoblanadi. 
Topologiya-
bu topologik fazolarning geomorfizmda o‘zgarmaydigan 
xossalarini o‘rganuvchi fan [24,25,-b.267]. 
Geografik ob‘yektlar to‘plarinig kesishmasi va ular majmuining birlashmasi 
topologik fazoni tashkil etadi. Geomorfizm esa yer sirti shakllari va tashqi 
ko‘rinishlarini paydo bo‘lish jarayoni. 
Demak , geografik ma‘limotlar majmuini bir to‘plam sifatida idrok etish, 
ob‘yektlarning uzel, zanjir va halqa sifatida belgilash yoki xalqalarning 

---

63 
tutashtiruvchi zanjirlarni va zanjirlarni tutashtiruvchi uzellarni bir majmuiga 
to‘plashni topologiya omillari va qoidalari ta‘minlaydi [37,-b.20]. 
Raqamli va qog‘ozdagi xaritalarda taqdim etilgan ob‘yektlarning qaysi 
turidan foydalanish afzalroq degan savol tug‘iladi. Bu yechiladigan masalalar 
ko‘lami va xaritalar masshtabiga bog‘liq. Masalan 1:1000 masshtabli xaritada 
yakka tartibda turgan bino polygon sifatida ko‘rsatiladi, 1: 100 00 masshtabli 
xaritada shu ob‘yekt simvolga aylanadi. Xuddi shunday 1:10 000 masshtabda 
daryo poligon sifatida ko‘rsatilsa, 1:1000 000 masshtabda u chiziqqa aylanadi. 
Agarda biz 1:100 000 masshtabli raqamli xaritani 1:100 000 masshtabli xaritadan 
foydalanib tuzsak, hosil bo‘lgan xaritani tushunish yoki o‘qish qiyin bo‘ladi. 
Undagi ob‘yektlarni polygon, chiziq, nuqta va simvollarga aylantirib taxrirdan 
chiqargandan keyin umumlashtirish amalini bajarish kerak. 
GATda ma‘lumotlarni taqdim etish uchun asosan ikkita texnologiyadan 
foydalaniladi: vektorli va rastrali. Shuning uchun GAT lar vektorli va rastraliga 
ajratiladi. 
Vektorli GAT- texnologiya koordinatalari aniq bo‘lgan bir qator nuqtalardan 
foydalanib, ular o‘zaro to‘g‘ri chiziqlar bilan tutashtirilganda ob‘yektning 
grafikaviy obrazini yaratadi (15-(a) rasm). 
Ob‘yektning joylashish o‘rni uning xossalari to‘g‘risidagi ma‘lumotlar bilan 
to‘ldiriladi. Ular maxsus ma‘lumotlar bazasida saqlanadi. Masalan, ko‘llarning 
vektorli xaritasi (qati) daryolar ifodalangan qati, dengizlarning qirg‘oq zonasi qati 
bilan birlashtirilib ular to‘g‘risidagi nomlar yoki boshqa ma‘lumotlar bilan 
qovushtirilishi mumkin [37,-b.21]. 
Rastrali GAT- texnologiya yacheykalar (to‘r ko‘zlari) majmui ko‘rinishidagi 
ob‘yektlarning fazoviy joylashuvi to‘g‘risidagi ma‘lumotlarni taqdim etadi. Xar bir 
to‘r ko‘zi ob‘yektlarning ma‘lum bir nuqtadagi xossasi to‘g‘risida ma‘lumotga ega 
bo‘ladi. (15-(b)rasm). 

---

64