Oʻzbеkiston rеspublikаsi oliy vа oʻrtа mаxsus tа’lim vаzirligi

Ma’lumotlarni kiritish-
ma‘lumotlarni olib qo‘yuvchi va tarqatuvchi 
(flesh), klaviatura va boshqalar orqali ta‘minlanadi. 
Ma’lumotlarni qayta ishlash-
masalan taxeometrik tasvirga olish 
natijalarini qayta ishlab joy relyefini xaritada tasvirlash. Ma‘lumotlarni saqlash- 
ma‘lumot saqlovchi vositalardan birida saqlanadi.
Ijrochi: 
GAT texnologiyalarni keng qo‘llashdani muayyan masalalarni 
yechishda, GATdan foydalanish rejalarini ishlab chiquvchi va dasturiy 
mahsulotlar bilan ishlaydiganlarsiz tasavvur qilib bo‘lmaydi. GATdan 
foydalanuvchilar bo‘lishi mumkin tizimni ishlab chiquvchi va qo‘llab-
quvvatlovchi texnik mutaxassislar hamda joriy kundalik ishlari va muammolarini 
yechish uchun GATni qo‘llaydigan oddiy xodimlar (eng so‘nngi foydalanuvchi). 
Uslublar:
GATni qo‘llashni samaradorligi va muvofaqiyati yechiladigan 
masalaning mohiyatidan kelib chiqib, to‘g‘ri tuzilgan reja va ishlash qoidalariga 
bog‘liq bo‘ladi va bu uslub yoki usul deb ataladi. 

---

47 
Ma’lumotlarni hosil qilish va 
saqlash 
Dasturiy materiallar bilan ishlash 
Ma’lumotlarni rejalashtirish 
Takomillashgan tayyor ma’lumotlar 
Ma’lumotlarni qayta 
ishlash
Ma’lumotlarni 
integrallashtirish
 
7- rasm. Geoaxborot tizimlarda ma’lumotlar harakati.
Geoaxborot fanini paydo bo‘lishi va rivojlanishiga bevosita kompyuter 
texnologiyalar (KT) va raqamli kartografiya (RK) usullarning amaliyotga tadbig‘i 
sabab bo‘lsada, GAT va RK o‘xshash degani emas. GAT ning funksiyasi va 
qo‘llanish ko‘lami kengroq (8-rasm). Lekin, GAT va raqamli kartografiya 
imkoniyatlarini birlashtirish o‘zaro foydali. 
GAT kartografik informatsiyaga tayanib avtomatlashtirilgan kartografiya 
asosini yaratadi. GAT ning funksiyalariga ta‘rifu-tavsiflash, o‘lchash (masalan, 
yuza va perimetrlarni), eng qisqa optimal masofalarni, yo‘llarni tanlash, 
modellashtirish, izohlash va prognoz qilish masalalar kiradi. 
GAT asosida ekspert tizimlar qurush mumkin. Ekspert tizimlar bu- ekspert 
mutaxasislar tomonidan qaror va yechimlar qabul qilish uchun asos bo‘ladigan 
holda, mezon, eksprimental ma‘lumotlarning matematik modellari majmuidir. 
GAT- geografiya nuqtai nazaridan geografik ma‘lumotlar bilan ishlashni 
avtomatlashtirish bo‘lsa, informatsiya nuqtai nazaridan borliqni ta‘rifu-tavsiflashda 
izohlovchi va atributiv tavsifga ega bo‘lgan ma‘lumotlar to‘plami, ularni tartibga 
keltirish, saqlash va boshqarishni tashkil etish bilan bog‘liq va nihoyat tizim nuqtai 
nazaridan ma‘lumotlarning fazoviy tahlili, modellashtirish va prognozlashni 
ta‘minlab beradi (8-rasm). 

---

48