O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

4.2. ГЭС қурилиши тарихи 
Сув босими энергиясини ҳосил қилиш учун, аксарият 
дарѐларнинг қуйи оқимида, сув тўғонларидан фойдала-
надилар.
1913 йилда Ўзбекистон ҳудудида жойлашган дизель электр 
станциялар умумий қуввати 3000 
kWt
бўлиб, ўша даврда 
ишлаб турган пахтани тозалаш корхоналари учун 3 миллион 
kWt·s
электр энергия ишлаб чиқарилган. Юртимизда биринчи 
гидро электр станция 1926 йил 1 май ойида қуввати 4000 
kWt
бўлган Бўзсув ГЭСи қуриб ишга туширилди. 1940 йилгача 
бўлган даврда Қодирия (13600 
kWt
), Бўржар (6400 
kWt
), 
Товоқсой (биринчи навбати) ГЭСлари ишга туширилди. I 
Жаҳон уруши даврида душман босиб олинган ҳудудлардан 
Ўзбекистонга эвакуация қилинган корхоналарни электр 
энергияси билан таъминлаш мақсадида Оқтепа (1943, 15 
МWt
), Қибрай (1943, 11, 2 
МWt
), Салар (1944, 11,2 
МWt
), 1-
Оққовоқ (1943, 26,1 
МWt
) ГЭСлари ишга туширилди. Фарход 
ГЭСи қурила бошланди. Уришдан кейинги даврда Наманган 
ГЭС лар каскади (1,2+2, 1+2, 4+2,4)
МWt 
ли, Чирчиқ-Бўзсув 
каскади каби ўша даврнинг йирик гидроэнергетика тизимлари 
бунѐд этилди. Республикамизда газ заҳиралари аниқлангандан 
сўнгги 1960-80 йилларда халқ хўжалигини электр энергияси 
билан таъминлаш мақсадида Ангрен (600 
МWt
), Тошкент 
(1920 
МWt
) Навои (830 
МWt
), Сирдарѐ (3000 
МWt
), иссиқлик 
электр станциялари ва Фарғона иссиқлик электр маркази (230 
МWt
) қурилди. 
Ўзбекистонда 2017 йилга келиб амалда электр энергия иш-
лаб чиқарувчи ГЭС лар умумий ўрнатилган қуввати 1611 МВт 
ни ва бир йилда ишлаб чиқарилган электр энергия миқдори 7,93 
млрд кВт·с ни ташкил этди; бу миқдор умумий ишлаб чиқилга 
электр энергиянинг 13,06 % ни ташкил этади. 
Чирчиқ-Бўзсув ГЭСлари ташкилий тузилмасига кўра беш 
ГЭС лар каскадидан иборат: Ўрта-Чирчиқ ГЭС лар каскади 
(ўрнатилган қуввати 885 МВт), Чирчиқ (190,7 МВт), Қодирия 
(44,6 МВт), Тошкент (29 МВт) ва Қуйи-Бўзсув ГЭС лар каскади 
(50,9 МВт). Чирчиқ-Бўзсув ГЭС каскадларининг умумий 

---

97 
қуввати - 1200,2 МВт, ўртача йиллик электр энергия ишлаб 
чиқариши - 4,67 млрд.кВт·с ни ташкил этади. Ўрта-Чирчиқ 
ГЭС лар каскади Чирчиқ дарѐсида жойлашган бўлиб, қолган 
ГЭС лар Чирчиқ дарѐсининг ўзанларида, деривацион (сувни 
ГЭС турбинасига олиб келувчи) каналли ва Бўзсув (Бўзсув ГЭС 
лар каскадининг баъзи ГЭС лари жойлашган ҳудуд мустақил 
канал, деб қаралиши мумкин) каналида жойлашган. Каскаднинг 
юқори поғонаси - қуввати каскадлар қувватининг ярмини 
ташкил этувчи (600 МВт) Чорбоғ ГЭС идир. Станциянинг 
баланд тўкма (бетон ва шағалли) тўғони мавжуд бщлиб, дарѐ 
оқимидаги каскадларни ростлаш ва қишлоқ хўжалиги суғориш 
ишларини бошқариш учун йирик Чорбоғ сув омборини ҳосил 
қилган. ГЭС нинг қуйи оқимида тўкма тўғон туридаги 
Хожикент ва Ғазалкент станциялари жойлашган бўлиб, улар 
электр энергия ишлаб чиқариш билан бирга, қувватли Чорбоғ 
ГЭСи «ташлаган» сувни «текислаш» вазифасини ҳам бажа-
радилар.