O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta’lim vazirligi

206-rasm. Ko'z soqqasining bir qismi.
1
 - shox parda; 2 - oldingi kamera; 
3 -
rangdor parda; 
4
 - orqadagi kamera; 
5 -
ko'z gavhari; 
6 -
 gavhar boylami; 7 - oq
parda; # - t o ' r parda; 
9
 -to m irli parda;
1 0 -
 ko'ruv arteriyasi va venasi.
207-rasm. Ko'z soqqasi muskullari.
I
- tepadagi to'g'ri muskul; 2 - tashqi tomondagi
to'g'ri muskul; 
3 -
ichki tomondagi to'g'ri
muskul; 
4 -
 yuqori qovoqni ko'taruvchi muskul;
5 - tepadagi qiyshiq muskul.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

o'rta qavatlari hajmli (ganglioz) nerv hujayralaridan tuzilgan. Ana shu 
hujayralardan chiqqan nerv tolalari (aksonlar) yig'ilib, ko'rish nervini 
vujudga keltiradi. Ko'rish nervi to'r pardaning orqa tomonidan tashqari­
ga chiqib ketadi. Ko'rish nervining chiqib ketayotgan teshigi bir oz 
chuqurroq bo'lib, unga ko'rish nervi so'rg'ichi deyiladi. Buning tashqi 
tomonida ko'zning eng o'tkir ko'rish nuqtasi — sariq dog' ko'rinadi. 
Sariq dog' diskasi (2 mm) faqat kolbachalardan tuzilgan bo'lib, bu yerdan 
uzoqlashgan sari kolbachalar kamayib, o'rnini tayoqchalar qoplaydi. To'r 
parda ko'rish qismining old tomonida faqat tayoqchalar bo'ladi. To'r 
pardada hammasi bo'lib 110— 115 mln tayoqchalar, 6— 8 mln kolbacha­
lar uchraydi. Ko'z soqqasining to'r parda qismi oraliq miyadan rivojlangan.
Ko‘zning nur sindiruvchi apparati
Ko'zning nur sindiruvchi apparati shox parda, ko'z gavhari va shisha- 
simon tanadan tuzilgan.
Ko'z gavhari ikki tomonlama qavariq linzaga o'xshab tuzilgan. Gavhar 
tiniq va bo'yiga cho'zilgan hujayralardan iborat bo'lib, uning markazida 
o'zak qismi mavjud. Gavhami ust tomonidan o'rab turgan tiniq parda 
gardishiga to'r pardaning kipriksimon tanasi soqqasidan boshlangan bi­
riktiruvchi boylamlar kelib yopishadi. Bu boylamlar ko'z gavharini ushlab 
turadi. Bundan tashqari, gavharning orqa tomonida joylashgan shishasimon 
tananing old tomonidagi chuqurcha gavharga mos bo'lib, unga tegib 
turadi. Gavhami ushlab turgan biriktiruvchi boylamlar ikki qavat joylashgan 
bo'lib, ular orasida suyuqlik oqib yuradigan bo'shliq (Petit kanali) bor.
Ko'z gavhari ko'zning uzoq yoki yaqinga qarashiga qarab o'zgarib 
turadi. Uzoqqa qaraganda gavhar atrofi yopishgan boylamlar gavhami 
chetga tortib yalpaytiradi. Yaqinga qaralganda esa kipriksimon muskullar 
qisqarib, kipriksimon boylam bo'shashadi, natijada gavhar yumaloqlashadi, 
akkomodatsiya deb shunga aytiladi.
Oldingi kamera shox parda (old tomondan) bilan rangdor parda (orqa 
tomondan) oralig'ida joylashgan. Oldingi kamerada tiniq suyuqlik bo'lib, 
rangdor parda chetida joylashgan boylamlar orasidagi yoriqlar orqali shox 
parda chetida doira bo'lib o'rnashgan Shlemm kanaliga quyiladi.
Orqa kamera rangdor parda bilan ko'z gavhari va kipriksimon tana 
orasida joylashgan. Orqa kamera oldingi kameraga ko'z qorachig'i orqali 
qo'shiladi. Ko'zning oldingi va orqadagi kameralarida suvsimon tiniq 
suyuqlik oqib yuradi.
Shishasimon tana ko'z gavhari bilan to 'r parda oralig'ida joylashgan 
tiniq — yumshoq modda bo'lib, yupqa parda bilan o'ralgan. Shishasi­
mon tana bilan gavharda qon tomir va nervlar uchramaydi.
Ko'z soqqasining shox pardasi markazida (o'rtasida) ko'zning oldingi 
qutbi bo'ladi. Ko'zning orqa qutbi esa shox pardaning orqa qismida
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

(ko'rish nervining chiqish joyidan chetroqda) joylashgan. Oldingi qutb 
bilan orqa qutb oralig'i 2 mm bo'lib, ko'z soqqasining o'qi deyiladi. 
Ko'z soqqasining aylana o'lchovi uning ekvatori hisoblanadi. Ko'z 
soqqasining oldingi qutbi bilan orqa qutbi oralig'idagi masofa ko'z meri- 
diani nomi bilan ataladi.