O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta maxsus ta‟lim vazirligi

Chaetocnema 

hortensis 

Geoffr-

-

Bug‘doy  poyasi  burgasi

.

Bu 

tur 

qo‘riqxonadagi  o‘tloqlarining  asosiy  zararkunadasi  hisoblanadi  Bu  qo‘ngiz 

texnik  ekinlar,  g‘umoy  o‘simliklari  bargidan  terib  olindi.Bug‘doy  poyasi 

burgasining  imagosi  lavlagi  nihollarida,  

lichinkalari  kuzgi  va  bahorgi  bugdoy  arpa 

suli,  javdar  va  boshqa  ekinlariga  zarar 

yetkazadi. 

Imagosi 

qishlaydi. 

Bir 

yil 

davomida 1 ta avlodi shaklanadi. Imagosining 

uzunligi  1.6-3  mm  va  eni  0.9-  1.3  mm 

uzunlikda.  To‘q  bronza,yashil  bazan  to‘q 

ko‘k, tillorang, misrang, kam hollarda yashil -

bronza  rangli  kuchsiz  yaltiroqlikka  ega.  Mo‘ylovlarining  asosiy  qismi  va 

oyoqlari  malla-  sariq  rangda.  Tanasi  uzunchoq-  tuxumsimon.Tuxumlari 

urchuqsimon, sariq  rangda  0.63  mm  uzunlikda.Lichinkasi  yorqin kulrang, bosh 

va  tanasining  skeleritlari  to‘q-  qo‘ng‘ir  rangda,  oyoqlari    qo‘ng‘ir  tusli.Tana 

shakli uzunchoq, keyingi va oldingi uchi ingichka silindirik tusda.  Rivojlanish 

oxirida    qurtlar  uzunlgi  5  mmga  yetadi.  Qorinning  oxirgi  segmentida 

xitinlashgan  tishchasi  bor.  G‘umbagi  pilla  ichida  joylashadi.  Imagosi  barg 

---

 

58 

 

xazonlari ostida qishlaydi. Bahorda qo‘ng‘izlar o‘tloqlar  va dalalarga tarqaladi. 

Harorat +8-9° C larda qo‘ng‘izlarning uchishi kuzatiladi. Sho‘radoshlar oilasiga 

tegishli  o‘simliklar  va  lavlagi  zararkunandasi  hisoblanadi.  Lavlagi  maysalari 

unishi  bilan  unga  ko‘chib  o‘tadi.  Lavlagi  baglari  bilan  oziqlanadi  va  lavlagi 

o‘sishining  boshlangich  davrida  katta  zarar  keltiradi.  G‘alla  dalalarida  

g‘alladoshlarga mansub o‘simliklar bilan oziqlanmasdan, so‘ligan barglar bilan  

birga parinximaga  kiradi va qishlaydi 

        

 Dalalarda qo‘ng‘izlarning uchishi apreldan maygacha kuzatiladi va iyunda 

uchish jadallashish pasayadi. Urg‘ochisi tuproq yuzasiga lavlagi, bahorgi, kuzgi 

bug‘doy,  yovvoyi  hollarda  o‘suvchi  g‘alladoshlarning    illdizi  yaqiniga  tuxum 

qo‘yadi.  Tuxumi  rivojlanish  davomiyligi  yashash  joyining  iqlim  omillariga 

bog‘liq.Lichinkasi  g‘alladoshlar  poyasini  kemirib  yo‘l  ochadi.  Lichinkalari  yot 

maysalarda, voyaga yetganlari, o‘simliklarda va boshoqlanayotgan poya ichida 

ham  rivojlanadi.  Lichinkalari  rivojlanib  o‘simliklarning  ildiz  bo‘yi  qismida 

o‘tadi.  Lichinkalari  2-3  hafta  rivojlanadi.  Rivojlanishni  tugatgan    lichinkalar 

poyani kemirib, g‘umbaklash uchun tuproq orasiga ketadi. Lichinka rivojlanish 

davrida  boshqa  poyaga  ham  o‘tishi  mumkin,  bu  esa  boshqa  o‘simliklarni 

zararlashi  mumkin.  G‘umbaklash  iyunning  birinchi  kunlarida  tog‘ri 

keladi.Birinchi  avlod  qo‘ng‘izlari  iyundan  avgustgacha  paydo  bo‘ladi.  Bu 

davrga kelib o‘tgan yilgi qo‘ng‘izlar nobud bo‘ladi. Dastlabki davrda yosh avlod 

bahorgi ekinlarga yashaydi, keyin qishlash joyiga joylashadi. 

 Bu tur

 

Rossiyaning yevropa qismi, Kavkaz, Qazog‘iston, O‘rta Osiyo, 

Sibirda tarqalgan.Qo‘riqxonaning g‘alladoshlar oilasiga mansub o‘t-o‘simlikda  

parazitlik qiladi.Samarqandning deyarli barcha hududlarida uchraydi (asosan 

g‘allazorlarda). [52]