O’zbekistоn respublikasi оliy va o’rta maxsus ta`lim vazirligi

XII -ma’ruza. METALLARNI PROKATLASH 
Reja: 
1.
 
Bo‘yiga prokatlash 
2.
 
Metallarni uzluksiz prokatlash 
3.
 
Prokatlash stanlari, ularning tuzilishi va ishlashi 
 
Metallarni  prokatlashning  bo‘yiga  va  ko‘ndalangiga  prokatlash  usullari 
mavjud bo‘lib, quyida bu usullarda prokatlash bayon etiladi. 
 
1-§. Bo‘yiga prokatlash 
Ma’lumki, bu usulda zagotovka prokat stanining qarama- qarshi tomonga 
aylanuvchi  jo‘vallari  orasidan  ezib  o‘tkazilib  ishlanadi.  Natijada  uning 
ko‘ndalang  kesimi 
kichrayib,  uzunligi  ortadi 
(51-rasm).  Hozirda 

---

95 
 
prokatlanadigan  metal-  larni  90%  i  bu  usulga  to‘g‘ri  keladi.  Agar  zagotovka 
qalinligini  N
0
,  ekini  V
0
,  uzunligini  L
0
  harflari  bilan  belgilasak,  unda  uning 
hajmi V
0
=H
0
 B
0
 L
0
 bo‘ladi. 
Xuddi shunday prokatlangan zagotovka qalinligini N, ekini V, uzunligini 
L  harflari  bilan  belgilasak,  unda  uning  hajmi  V=HBL  bo‘ladi.  Binobarin, 
zagotovka plastik deformatsiyalanganda hajmi o‘zgarganligi uchun V
0
=V  yoki 
H
0
B
0
L
0
=HBL desak bo‘ladi. Prokatlashda zagotovka o‘lchamlarining nisbatan 
o‘zgarishiga  ко‘га,  deformat-  siyalanish  koeffitsiyentlarini  tubandagi 
nisbatlardan aniqlash mumkin: 
Siqilish koeffitsiyenti  
H
H
0
=

 
Kengayish koeffitsiyenti 
0
B
B
=

 
Uzayish koeffitsiyenti 
0
L
L
=

 
Tenglamadan 




=

=
yoki
L
L
B
B
H
H
0
0
0
 
Bunda  
0
L
L
=

    bo’ladi. 
 
 
 
51-rasm.
 Bo‘yiga prokatlash sxemasi. 
 

---

96 
 
Zagotovka  materialiga,  temperaturasiga,  prokatlash  tezligiga  va  boshqa 
ko‘rsatgichlarga ko‘ra A=1,1-2 oralig‘iga belgilanadi.