O’zbekistоn respublikasi оliy va o’rta maxsus ta`lim vazirligi

XI  -ma’ruza. MATERIALLARNI BOSIM BILAN ISHLASH 
VA UNING ASOSIY USULLARI  
Reja: 
1. Umumiy ma’lumot 
2. Metallarni bosim bilan ishlashning asosiy usullari 
3. Metallarni bosim bilan ishlash oldidan qizdirish va qizdirish qurilmalari 
l-§. Umumiy ma’lumot 
Konstruksion  materiallarni  tashqi  yuklama  (nagruzka)  ta’sirida  plastik 
deformatsiyalash  natijasida  kutilgan  shakl  va  o‘lchamli  buyumlar  olish 
texnologik jarayonga bosim bilan ishlash deyiladi. Odamlar eramizdan bir necha 
ming  yil  avval  metallarni  bolg‘a  bilan  dastaki  bolg‘alab  uchliklar,  yer  va 
yog‘ochga  ishlov  beradigan  qurollar  tayyorlaganlar.  Asrlar  osha  metallarni 
bosim  bilan  ishlash  usullari  takomillasha  va  rivojlana  bordi.  Natijada 
quymalardan  yuqori  geometrik  aniqlikli,  xilma-xil  buyumlar  ishlab  chiqarila 
boshlandi.  Keyingi  yillarda  esa  qator  istiqbolli  usullar,  texnologik  jarayonlar 
mexanizatsiyalashtirilib  avtomatlashtirilishi  ish  unumini  keskin  orttirib,  sifatli, 
raqobat- bardosh buyumlar ko‘plab ishlab chiqariladigan bo‘lindi. 
Metallarni  bosim  bilan  ishlashni  boshqa  ishlov  usul-  laridan  ancha 
unumligi,  ularni  zarur  shakli  o‘lchamli  buyumlar  olinishi,  metall  hajmining 

---

90 
 
o‘zgarmasligi,  mexanik  xossalarining  yaxshilanishi,  ko‘p  hollarda  kesib 
ishlashga  ehtiyoj  qolmasligi  va  boshqa  afzalliklariga  ko‘ra  mashina-  sozlikda 
keng qo‘llaniladi. 
Hozirda ishlab  chiqarilayotgan  po‘latlarning  ~ 90%i,  rangli  metallarning 
50%  dan ortiqrog‘i  bosim  bilan  ishlanishi  bu  usulning  sanoatda  ahamiyatining 
muhimligini ko‘rsatadi.