O’zbekistоn respublikasi оliy va o’rta maxsus ta`lim vazirligi

T
OMAS  JARAYONI
.  Bessemer  konvertori  ichi  kislotaviy  o`tga  chidamli 
g`ishtdan  terilgan  vash  u  tufayli  tarkibi  fosfor  va  oltingugurt  ko`p  bo`lgan 
cho`yandan sifatli po`lat olishga imkon bermaydi.  
 
Tomas konvertorining ichi asosiy material – dolomit g`ishtidan terilgan va 
flyusdan  (oxaktoshdan)  foydalaniladi.  Flyus  miqdori  konvertorga  quyiladigan 
cho`yanning miqdoridan 12-20% tashkil etadi. 
 
Tomas  jarayoni  ham  uch  davrdan  iborat  bo`lib  I  davrda  temir,  kremniy, 
marganets oksidlanadi. Bu davr 3-4 minut davom etadi. 
 
II  davr  alanga  davri  ham  deb  ataladi  va  uglerod  oksidlanadi  va 
konvertorning og`zidan sarg`ish alanga chiqadi. Bu davr 4-9 minut davom etadi. 
III  davrda  fosfor  yonadi  va  shlak  hosil  bo`ladi.  Shlakda  14-20%  fosfat 
angidridi bo`lganligi uchun u qishloq xo`jaligida o`g`it sifatida ishlatiladi. 
Po`latning  sifatini  yaxshilash  maqsadida  va  konvertor  usulini 
unumdorligini 
oshirish 
uchun 
konvertorga 
kislorod 
xaydash 
usuli 
qo`llanilmoqda.  Bunda  kislorod  maxsus  furma  orqali  konvertor  tepasidan 
xaydaladi. 1 tonna po`lat olish uchun 50÷60 m
3
 kislorod sarf bo`ladi. 
 
 
 
2.2-rasm. Kislorod konvertorbibg tuzilishi (a) va ishlashi (b) 

---

113 
 
1-konvertor; 2- futerovka; 3- kislorod xaydash furmasi; 4- konvertor og`zi; 5- o`qi