О`zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi


O`zbekistonda arxeologiyaning rivojlanishi



Download 1,27 Mb.
Pdf ko'rish
bet26/161
Sana21.01.2022
Hajmi1,27 Mb.
#394007
1   ...   22   23   24   25   26   27   28   29   ...   161
Bog'liq
tarixiy olkashunoslik

2. O`zbekistonda arxeologiyaning rivojlanishi
 
Tarixchilikning  katta  yutuqlaridan  biri  arxeologiyaga  katta  e`tibor  berganligi  bilan 
belgilanadi.  Jamiyat  tarixi  ishlab  chiqaruvchi  kuchlarning  rivoji  va  shu  asosda  ishlab  chiqarish 
munosabatlarining turli  davrda o`zgarib borishidan iborat ekanligi fanda e`tirof etilgach, tarixni 
ijtimoiy-iqtisodiy tuzumlarga ajratib davrlash masalasi kun tartibiga qo`yildi.
 
Tarixchilikda butun insonyyat tarixi quyidagi davrlarga bo`lib o`rganiladi:
 
1. Ibtidoiy jamoa tuzumi davri. 2. quldorlik davri. 3. Feodalizm davri. 4. Kapitalizm davri.
 
Hozirgi  fanning  aniqlashiga  ko`ra,  kishilik  jamiya-ti  tarixi  bir  million  yilga  yaqinlasha 
boradi.  SHu  uzoq  davrning  oxirg`i  ming  yillaridangina  sinfiy  jamiyat,  ya`ni  quldorlik  jamiyati 
vujudga  kelgan  bo`lib,  unga  qadar  o`tgan  davrlar  ibtidoiy  jamoa  davrini,  ya`ni  sinf  paydo 
bo`lgunga  qadar  o`tgan  davrni  o`z  ichiga  oladi.  O`zbekistonda  tarix  fani  rivoj  topgunga  qadar, 
birinchidan,  tarixni  ishlab  chiqarish  usullariga  qarab  davrlashtirish  yo`q  edi.  O`zbekistonda, 
umuman  O`rta  Osiyoda  ibtidoiy  jamoa  davri  bo`lganligiga  shubha  bilan  qaralgan  edi. 
Ikkinchidan,  O`rta  Osiyoga  aholi  eron  va  SHimoliy  Hindiston  tomondan  ko`chib  kelgan,  deb 
taxmin  qilinar  edi.  quldorlik  davri  ham  go`yo  bo`lmagan,  eng  qadimgi  zamonlardan  tortib, 
so`nggi  Buxoro  amirlari  yamonigacha  O`rta  Osiyo  xalqlarining  hayotida  o`zgarish  bo`lmagan, 
deb uqtirilar edi.
 
Tarixni  davrlashtirish  masalasining  qo`yilishi  tarixchilar  va  arxeologlarni  ishga  solib 
yubordi. Birinchi  besh  yillik oxiridayoq sobiq SSJI tarixini, shu jumladan, O`zbekiston tarixini 
davrlashtirish  masalasi  yuzasidan  yozma  manbalarni  o`rganishga  kirishish  bilan  birga, 
arxeologiya  yodgorliklarini  qazib  topishga  ham  jiddiy  e`tibor  berila  boshlandi.  Bu  ishning 
boshida  Moskva,  Sankt-Peterburg  va  O`zbekiston  arxeologlari:  A.  YU.  YAkubovskiy,  G.  V. 
Grigor’ev,  S.  P.  Tolstov,  M.  E.  Masson,  V.  A.  SHishkin,  YA.  g`.  G`ulomov  va  boshqalar 


 
23 
turdilar.  Birinchi  ish  O`zbekistonning  alohida  rayonlarida  arxeologiyaga  oid  qidirish 
o`tkazishdan boshlandi.
 
Masalan, 1925-1930  yillarda Samarqandda V. L. Vyatkin, 1926—1928  yillarda Termizda 
B.  P.  Denike,  1929—1930  yillarda  A.  A.  Potapovlar  Farg`ona  vodiysida  hamda  1932  —  1933 
yillarda  Namangan  viloyatining  o`chqo`rg`on  rayoni  Norin  daryosi  bo`yida  elektrostantsiya 
qurish  tayyorgarligi  munosabati  bilan  Sankt-Peterburg  arxeologlaridan  B.  A.  Latinin  Farg`ona 
vodiysining  shimoli-sharqiy  rayonlarida;  1934  yili  Sankt-Peterburg  arxeolog  G.  V.  Grigor’ev 
YAngiyo`l  rayonida;  o`sha  yili  professor  A.  YU.  YAkubovskiy  boshliq  Sankt-Peterburg  va 
O`zbekiston  arxeologlari  Buxoro  viloyatining  sharqiy  qismida,  yana  o`sha  yili  arxeolog  M.  E. 
Masson boshliq arxeologlar Ohangaron vodiysida jiddiy arxeologik qidiruv ishlarini o`tkazdilar.
 
1936  —  37  yillarda  bu  ish  kengayib,  qadimgi  Termiz  shahrini  qazish  yuzasidan  ilmiy 
ishlar  kuchaytirilishi  bilan  birga  prof.  S.  P.  Tolstov  boshchiligida  Xorazmda,  V.  A.  SHishkin 
boshchiligida  Buxoro  viloyatining  g`arbiy  qismida  yangidan  tekshirishlar  boshlandi.  Bu  ilmiy 
safarlar  katta  miqyosda  uyushtirilib,  bularning  hammasida  Moskva,  Sankt-Peterburg  va 
O`zbekiston  arxeologlari  hamkorlik  qildilar.  Bu  ilmiy  safarlar  1939  —  1940  yillarda 
O`zbekistonda  sug`orish  soxasida  xalq  qurilishlari  boshlanishi  munosabati  bilan  arxeologiya 
kuzatishlari o`tkazdi, bu borada Farg`ona vodiysida katta natijalarga erishildi.
 
 

Download 1,27 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   22   23   24   25   26   27   28   29   ...   161




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish