О`zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi

Ismoil Somoniy maqbarasi 
(IX — X asrlar) — O`rta Osiyo me`morchiligining o`ziga xos 
aniq va muayyan xususiyatlari bilan ajralib turadi. Bu me`morchilik o`z xalqi va uning g`oyasi, 
did-farosati bilan ifodalangan xalq ustalarining ijodidan iborat.
 
Birinchidan,  IX  —  X  asrlarda  qurilgan  Somoniylar  maqbarasi  o`sha  davrdagi 
binokorlarning  mahorati  va  yuksak  badiiy  dididan  dalolat  beradi.  Bu  yodgorlik  892  —  907 
yillarda  qurilgan,  deb  taxmin  qilinadi.  Maqbara  shaxardagi  madaniyat  va  istirohat  bog`i  ichida 
joylashgan.  U  kub  shaklida  bo`lib,  yarimsharsimon  qubba  bilan  yopilgan.  Unga  xusn  bo`lsin 
uchun burchaklariga to`rtta kichkina qubba o`rnatilgan. Devori qalin (1,8 metrgacha) bo`lganligi 
tufayli bu yodgorlik 1000 yildan beri yaxshi saqlanib turibdi.
 
Maqbaraning  fasadi  yo`q,  to`rt  tomoni  ham  bir  xil.  Bunday  inshootlar  tsentrik 
kompozitsiya  deb  ataladi.  Maqbara  kvadrat  shaklida  bo`lib,  pishiq  g`ishtdan  qurilgan. 
Rivoyatlarga  ko`ra,  bu  maqbara  Ismoil  Somoniy  tomonidan  otasi  Ahmad  ibn  Asad  uchun 
qurilgan.  Keyinroq  bu  maqbara  Somoniylar  xonadonining  daxdsi  bo`lib  qoldi.  Unga  907  yilda 
vafot  etgan  Ismoil,  keyinroq  maqbaraga  kiraverishdagi  yozuvga  ko`ra,  Ismoilning  nabirasi  — 
914 yildan 943 yilgacha xukmron bo`lgan Nasr II ibn Ahmad dafn qilingan. Bino hozirga qadar 
saqlanib turibdi. Bu yodgorlikni xorijiy davlatlar ham yaxshi biladilar.
 
Somoniylar maqbarasi sodda, ajoyib ziynati va asrlar davomida sinovdan o`tgan murakkab 
gumbaz  tomli  konstruktsiyani  qo`llagan  binokorlarning  muhdndislik  mahorati  jihatidan  jahon 
me`morchiligining eng mukammal asarlaridan biri hisoblanadi.