Ozbekiston respublikasi oliy va orta maxsus ta`lim vazirligi

Masalalarga  multidasturaviy  ishlov  berish  rejimi

  paydo  bo‘lishi  bilan  nisbatan  oddiy 

boshqaruvchi dasturlardan zamonaviy murakkab OTlarga sifatli sakrab o‘tish ro‘y beradi. Bu rejimni 

realizatsiya  qilish  hisoblash  va  informatsiyalar  bilan  almashish  operatsiyalarini  birga  olib  borish 

tufayli mumkin bo‘ldi. Buning uchun o‘rta va katta EHMga (markaziy protsessordan tashqari, u faqat 

hisoblash uchun mo‘ljallangan) operativ xotira va tashqi qurilmalar orasida informatsiya almashtirish 

uchun mo‘ljallangan bir necha maxsus protsessorlar (kanallar) kiritilishi kerak. Kanallar bir vaqtning 

o‘zida va bir-biriga bog‘liq bo‘lmagan holda ishlashi mumkin. 

Multidasturlashning g‘oyasi shundaki, zamonaviy EHMning operativ xotirasida baravariga bir 

necha  masala  bo‘lib,  ularga  markaziy  protsessor  navbatma-navbat  xizmat  ko‘rsatadi.  Muayyan 

masalaga  operativ  xotira  bilan  tashqi  qurilmalar  orasida  informatsiya  almashinishi  uchun  zarur 

bo‘lgan vaqtda protsessor boshqa masalalarga xizmat ko‘rsatishga ulanadi. 

Hisoblash  tizimining  mutidasturaviy  rejimda  ishlashi  operatsion  tizim-boshqaruvchi 

dasturlarining  favqulodda  murakkab  kompleksini  talab  qiladi.  Zamonaviy  operatsion  tizimlarning 

juda  murakkabligi  hamma 

hisoblash  resurslarini

  (markaziy  protsessor,  operativ  xotira,  tashqi 

qurilmalar  va  fayllar)  bir  vaqtda  bajarilayotgan  hamma  masalalar  orasida  mumkin  qadar  ratsional 

taqsimlash  zarurati  bilan  belgilanadi.  Bunday  masalalarni 

raqobatli  bajarilayotgan

  deb  atashadi, 

---

 

71 

chunki  ulardan  har  biri  boshqalari  bilan  hisoblash  tizimining  u  yoki  bu  resursini  egallash  –  uchun 

doim raqobatda bo‘ladi. 

Hisoblash  jarayonini  to‘g‘ri  rejalashtirish  uchun  operatsion  tizim  loyihalovchilariga  turli 

uzilishlarga  ishlov  berishning  ko‘p  sonli  va  murakkab  modellarini  yozish;  masalalarga  ularning 

ustuvorligiga  yarasha  xizmat  ko‘rsatish  tartibini  yaratish;  operativ  xotiraning  band  va  bo‘sh 

jabhalarini  doimo  nazorat  qilish;  raqobatchi  masalalar  orasida  uni  ratsional  taqsimlash;  tashqi 

tashuvchilardagi  ma’lumotlar  to‘plamlarini  sanktsiyalanmagan  kirishdan  himoya  qilish;  masalalar 

orasida  soni  cheklangan  tashqi  qurilmalarni  taqsimlash  va  h.k.larni  hisobga  olishga  to‘g‘ri  keladi. 

tabiiyki, natijada juda murakkab va beso‘naqay operatsion tizim hosil bo‘ladi, bu esa o‘zlashtirish va 

ekspluatatsiya  qilish  qiyinligi;  hisoblash  resurslarining  sezilarli  qismini  foydalanuvchi  masalalarini 

yechish  uchun  emas,  balki  operatsion  tizim  talablarini  qondirishga  sarflash  kabi  salbiy  taraflarni 

tug‘diradi.  

Hamma  resurslarni  ratsional  taqsimlash  va  hisoblash  tizimining  o‘tkazuvchi  qobiliyatini 

yashirishdan  tashqari  operatsion  tizim  foydalanuvchiga  turli  servis  xizmatlari:  kirish  (доступ)ning 

standart  metodlari,  utilitlar,  rostlash  (отладка),  teledostup  vositalari  va  masala  o‘tishining  hamma 

bosqichlarini  batafsil  diagnostika  qilish,  avariyali  damplarni  olish  imkoniyati  va  sh.k.larni  taqdim 

qiladi.