O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta maxsus ta‟lim vazirligi

4.  STEAM  texnologiyalarning  ahamiyati.  Geymifikatsiya:  oʻyin  orqali  oʻrgatish 
(Gamification: learning through play). 
STEM  ta‘lim  -  ilmiy  usullardan,  texnik  dasturlardan,  matematik  modellashtirish, 
muhandislik dizaynidan foydalanishga imkon beradi. Bu o‗quvchining innovatsion fikrlash, XXI 
asrning qobiliyatlari, ko‗nikmalarini shakllantirishga olib keladi. 
STEM-ta‘limning afzalliklari 
 
 
- fanlar bo‗yicha emas, balki mavzular bo‗yicha integral mashg‗ulotlar 
 
 
- ilmiy va texnik bilimlarni real hayotda qo‗llash. 
 
 
- tanqidiy fikrlash ko‗nikmalarini rivojlantirish va muammolarni hal qilish. 
 
 
- o‗ziga ishonchni shakllantirish. 
 
 
- muloqot jarayonida faollashish va jamoada ishlash. 
 
 
- texnik fanlarga qiziqishni rivojlantirish. 
 
 
- loyihalarga kreativ va innovatsion yondashuv. 
 
 
- har bir bolaning yoshi va individual xususiyatlarini hisobga olgan holda bolalar 
faoliyati orqali texnik ijodkorlik motivatsiyasini rivojlantirish. 
 
 
- kasbga erta yo‗naltirish. 
 
 
- bolalarni hayotdagi texnologik yangiliklarga tayyorlash. 
 
 
STEAM  yondashuvining  asosiy  g‗oyasi  quyidagicha:  amaliyot  ham  nazariy  bilim  kabi 
muhimdir.  Ya‘ni,  o‗rganayotganda  biz  nafaqat  miyalarimiz  bilan,  balki  qo‗llarimiz  bilan  ham 
ishlashimiz  kerak.  Faqat  sinf  xonasidagi  ta‘lim  tez  o‗zgaruvchan  dunyo  bilan  hamqadam 
bo‗lmaydi.  STEAM  yondashuvining  asosiy  farqi  shundaki,  bu  yerda  bolalar  ko‗plab  fanlarni 
muvaffaqiyatli  o‗rganish  uchun  miyalaridan  va  qo‗llaridan  foydalanishadi.  Bilimlarni  ular 
mustaqil ―kashf etadilar‖ 
Gamifikatsiya - bu foydalanuvchilarni rag‗batlantirish va jalb qilish uchun o‗yin tajribasiga 
o‗xshash  tajriba  yaratish  maqsadida  tizimlar,  xizmatlar,  tashkilotlar  va  faoliyatni 
takomillashtirishning strategik urinishidir.  Bunga odatda o‗yin dizayni bo‗lmagan kontekstlarda 

---

106 
 
o‗yin  dizayni  va  o‗yin  tamoyillari  (dinamikasi  va  mexanikasi)  elementlarini  qo‗llash  orqali 
erishiladi. Bu, shuningdek, o‗yin elementlarining xususiyatlaridan foydalangan holda yoki ularni 
qo‗llashda  muammolarni  hal  qilish  bo‗yicha  harakatlar  va  jarayonlar  majmui  sifatida  ham 
belgilanishi mumkin. 
Oddiy  qilib  aytganda,  gamifikatsiyaning  ta‘rifi  -  bu  o‗yin  dizaynining  elementlari  va 
o‗yindan  tashqari  sharoitlarda  o‗yin  tamoyillaridan  foydalanishdir.  Oddiy  o‗yin  elementlari 
yangi bo‗lmasa-da, ular haqiqatan ham veb-saytlar, raqamli marketing, korporativ ilovalar, hatto 
virtual bajariladigan ishlar ro‗yxati va unumdorlik vositalari kabi o‗yin bo‗lmagan kontekstlarda 
keng tarqalgan. Biroq, gamifikatsiya keng tarqalgan katta sohalardan biri bu ta‘limdir. 
Ta‘limdagi  gamifikatsiya  nazariyasi  shuni  ko‗rsatadiki,  o‗quvchilar  o‗yin  -kulgini  yaxshi 
o‗tkazadilar. Bu nafaqat - ular maqsadlari, vazifalari va yutuqlari bo‗lganida, eng yaxshi narsani 
o‗rganishadi, albatta, bu ma‘noda o‗quvchi buni hali ham qiziqarli deb biladi. 
Bolalarni  (va  kattalarni)  qiziqtiradigan  va  o‗ziga  jalb  qiladigan  video  o‗yinlarning  o‗ziga 
qaramligi  tufayli,  o‗yin  elementlari  o‗quv  materiallariga  qo‗llanilganda,  biz  o‗zaro  ta‘sir 
natijalarini ko‗rishimiz tabiiy. 
O‗qishdagi  gamifikatsiya  faollikni  rag‗batlantirish,  o‗quvchilarga  yangi  ma‘lumotlarni 
o‗zlashtirish  va  o‗z  bilimlarini  sinab  ko‗rish  uchun  ballar,  tengdoshlar  bellashuvi,  jamoaviy 
ishlash va baholash jadvallari kabi o‗yin elementlaridan foydalanishni o‗z ichiga oladi. U maktab 
fanlarida  qo‗llanilishi  mumkin,  lekin  o‗z-o‗zini  o‗rganish  dasturlari  va  kurslarida  ham  keng 
qo‗llaniladi,  bu  shuni  ko‗rsatadiki,  gamifikatsiyaning  ta‘siri  biz  o‗sib  ulg‗ayganimizda 
tugamaydi. 
Texnologiya  bizning  kundalik  hayotimizning  ko‗p  qismini  qamrab  oladi,  yashash 
tarzimizni,  xarid  qilishimizni,  ishlashimizni,  o‗ynashimizni,  ovqatlanishni,  odamlar  bilan 
uchrashishni  va  muloqot  qilishni  o‗zgartiradi.  Siyosatchilar  o‗qituvchilarning  yuklamalarini 
optimallashtirish  uchun  texnologiyadan  foydalanishning  potentsial  afzalliklarini  jiddiy 
o‗rganishni  boshlaydilar.  Biz,  shuningdek,  bir  qancha  vaqtdan  beri  bilamizki,  ko‗p  bolalarga 
yoqadigan  o‗yin  -  o‗yinlardan  foydalanish  va  o‗rganishni  qo‗llab-quvvatlash  uchun  ma‘lum 
xususiyatlardan foydalanish. 
Gamifikatsiya quyidagi sabablarni asoslaydi: 

 
O‗yinlar asosiy ehtiyojlarni qondirishga qaratilgan (avtonomiya, qadriyat, malaka 
va boshqalar). 

 
O‗yinlar ijtimoiy bo‗lishi mumkin (masalan, o‗yinlarda peshqadamlar taxtasi yoki 
eng  yuqori  ballarni  ko‗rsatadigan  joylar  bo‗lishi  mumkin,  shunda  o‗yinchilar  o‗zlarini 
yaxshi  his  qilishlari  mumkin.  O‗yinchilar  do‗stlariga  qarshi  chiqish  yoki  boshqalarni 
o‗ynashga taklif qilishlari mumkin) 

 
O‗yinlar ishtirok etishni rag‗batlantiradi (gamification foydalanuvchilarni o‗yinni 
davom  ettirishga  va  ko‗proq  ball  to‗plashga,  mukofot  olishga  yoki  ko‗proq  ma‘lumot 
topishga undash orqali ushlab qolishga yordam beradi) 

 
Bu  o‗yinchilarga  (talabalarga)  nazoratni  beradi  (ular  o‗zlarini  A  nuqtadan  B 
nuqtagacha bo‗lgan o‗qish safari uchun mas'ul deb hisoblaydilar). 
5. Zamonaviy iqtidorlik konsepsiyasi.  
6. Iqtidorli bola shaxsining oʻziga xosliklari. Iqtidorli oʻquvchilar bilan ishlash. 
7.―Noosfera‖ modeli asosida iqtidorli oʻquvchilarning oʻquv-bilish faoliyatini tashkil etish.