O`zbekistоn respublikasi оliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi

Ivan Grozny
, hatto 
Petr I
 davrida ham 
votchinani  (ya'ni  boyarlarni)  yo'q  qilish  uchun  kurash  bordi,  oxir-oqibatda 
dvoryanlik va pomeshchiklik yutib chiqdi va Rossiya yagona davlatga aylandi.  
Ermolay  Erazmning  iqtisodiy  qarashlarida  dehqon  mehnati  boylik  manbai 
degan  qoida  yotadi.  Shu  sababli  u  davlatda  dehqonlar  toifasini  birinchi  o'ringa 
qo'yadi  va  ularning  iqtisodiy  ahvolini  yaxshilash  zarur  deb  hisoblaydi.  Ammo  u 
dehqonlar ekspluatasiyasining asosi pul majburiyatlarida deb bilgan, shu sababli bu 
majburiyatlar natural renta holida bo'lishi va hosilning beshdan bir qismi (20 foizi) 
bilan  cheklash,  yom  (pochta)  majburiyatlarini  esa  savdogarlar  zimmasiga 
yuklashni  taklif  etdi.  U  mehnat  unumdorligini  oshirish  to'g'risida  qayg'ursa-da, 
tovar  munosabatlari  rivojiga  qarshi  bo'lgan,  ya'ni  o'zi  o'ziga  qarshi  edi,  chunki  u 
erkin  boy  savdogarlar  savdosi  tarafdori  edi.  E.Erazm  natural  majburiyatlarni 
cheklash sinfiy kurashga chek qo'yadi, degan noto'g'ri fikrda bo'lgan.  
XVI  asrning  o'rtalarida  yaratilgan  «Domostroy»  asarida  shaharliklarning 
faoliyatiga  oid  qonun-qoidalar  majmuasi  berilgan.  Unda  hokimiyat  va  cherkov, 
oila,  xizmatkorlarga  munosabat  qoidalari  keltiriladi.  Ko'pgina  maslahatlar  ichida 
xo'jalik  yuritish,  savdo,  soliq  to'lash  qoidalari  bor.  Asarda  ruy  bergan  sosial-
iqtisodiy o'zgarishlar, boy shaharlik psixologiyasi o'z aksini topgan.  

---

 
67 
Bozor  bilan  yaqin  munosabat  (savdo-soliq)lar  qatori,  mahsulotlarni  ko'plab 
zahira qilish (zapas) kerakligi (natural xo'jalik belgisi) uqtiriladi. Hunar va savdoni 
o'rganish, xo'jalikni boshqarish, mehnat va shaxsiy tashabbus rag'batlantiriladi.  
Rossiyada  XVII-XVIII  asrning  boshlarida  yirik  o'zgarishlar  ro'y  berdi, 
kapitalistik  ishlab  chiqarish  munosabatlari  paydo  bo'la  boshladi.  G’arbiy 
Evropadagi  merkantilistlardan  (quyida  ko'riladi)  farqli  ravishda  rus  iqtisodchilari 
muomala  sohasigakam  e'tibor  qiladilar,  pul  -  boylik  degan  fikrga  qo'shilmadilar. 
Ular  mamlakat  ichida  tovar  almashuvini  kuchaytirish  tarafdori  edilar,  tashqi 
savdoni  esa  asosan  sanoat  va  qishloq  xo'jaligini  rivojlantirish  quroli  deb 
qaraganlar. 
Bu 
g'oyalar