O`zbekistоn respublikasi оliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi

Xalqlar boyligining 
tabiati va sabablari to'g'risidagi tadqiqot
»ni yozishga kirishdi, bu asar 1776 yil 
martda  Londonda  chop  etildi.  Asarda  insoniyat  tomonidan  ilgari  yaratilgan 
iqtisodiy  bilimlar  mujassamlashtirildi  va  umumiy  nazariy  prinsiplar  asosida 
nisbatan batartib iqtisodiy fanlar tizimiga aylandi 
A.Smitning  bu  asari  besh  kitobdan  iborat  bo'lib,  birinchisida  qiymat  va 
qo'shimcha  daromad  muammolari  tadqiq  etildi,  ikkinchisida  -  kapital 
jamg'arilishining 
shakllanishi 
davrida 
Evropaning 
iqtisodiy 
rivojlanishi, 
uchinchisida  -  turli  xalqlarda  farovonlik,  kapitalizm  taraqqiyotining  tarixiy  shart-
sharoitlari, to'rtinchisida - merkantilizm va fiziokratlarning ta'limotiga munosabati, 
beshinchisida  esa  davlat  moliya  tizimi  tadqiq  etilgan.  Bu  ajoyib  asar  A.Smit 
tirikligidagi  davrda  to'rt  marta,  o'limdan  asr  oxirigacha  uch  marta  takroran  nashr 
etildi.  Bu  asardagi  qisqacha  xulosalarlar  keng  jamoatchilikni  faqat  Angliyadagina 
emas,  balki  chet  ellarda  ham  qiziqtirib  qoldi.  Rossiyada  bu  asarning  tarjimasi 
birinchi marta 1802-05 yillarda chop etildi.  
1778  yilning  boshida  Edinburg  shaxridagi  bojxona  kommissari  lavozimiga 
tayinlandi  va  umri  oxirigacha  shu  erda  ishladi.  Zamondoshlarining  eslashicha, 
A.Smit  nihoyatda  xushmuomalali  inson  bo'lgan,  ammo  shu  bilan  birga  afsonoviy 
parishonxotir ham ekan.  
O'sib  borayotgan  sohibkorlar  uchun  bu  asar  ayniqsa  asqotdi,  feodalizm 
qoldiqlarini  tugatish  uchun  qimmatli  qurol  bo'ldi.  Yangi  kapitalistik,  ya'ni  bozor 
iqtisodiyotining klassik ta'limoti yaratildi. 
 A.Smit tomonidan tadqiq etilgan insonning tabiati, inson va jamiyat orasidagi 
munosabat  klassik  maktab  qarashlarining  asosini  tashkil  etadi.  Bunda  «iqtisodiy 
odam» tushunchasi keyinroq paydo bo'lishiga qaramasdan, uning kashfiyotchilari 
A.Smitga tayanganlar.