O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta‘lim vazirligi

http://www.natahaus.ru/
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
27 
 
 
FANIDAN 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
1  
“Kasbiy  psixologiya” o‟quv kursining dolzarbligi va o‟qitish strukturasi 
 
Zamonaviy  kadrlar  oldiga  qo‘yilayotgan  eng  muhim  vazifalardan  biri  -  malakali  mutaxassislar  sifatida 
o‘zligini,  o‘z  qobiliyatlari,  individualligi,  shaxsiy  fazilat  hamda  xislatlarini  bilgan  tarzda  atrofidagilar  mehnatini 
oqilona  tashkil  etish  va  ijtimoiy  foydali  mehnatning  barcha  sohalarida  iqtidorli  kasb  sohibi  sifatida  faoliyat 
ko‘rsatishdir.  Bu  o‘rinda  inson  ruhiyati  qonuniyatlarini  o‘rganuvchi  psixologiya  fanining  o‘rni  va  roli  benihoya 
kattadir.  Yosh  avlodni  yangicha  ta‘lim  standartlari  asosida,  jahon  talablariga  javob  beruvchi  mutaxassislar  qilib 
tarbiyalash ishi oliy o‘quv yurtlarida tahsil olayotgan yoshlar uchun yangi darsliklar, o‘quv qo‘llanmalari, risolalar 
tayyorlashning  ham  yangicha  uslublarini  talab  etmoqda.    Chunki  shaxsgina  o‘z  qobiliyati,  iqtidori,  layoqati, 
tafakkuri,  diqqati,  xarakteri  xususiyatlarini  bilib,  uni  to‘g‘ri  yo‘naltira  olsa,  bu  nafaqat  shaxsning  o‘ziga,  balki 
jamiyat uchun ham katta naf keltiradi. Shunday ekan, hozirgi kunda psixologiya fani sir-asrorlarini har bir o‘quvchi 
uchun  zarur  bo‘lgan  jihatlarini,  chunonchi:  psixologiyaning  boshqa  fanlar  bilan  integrasiyalashuvi,  hamkorligi, 
bog‘liqligini;  psixologiyaning  zamonaviy  yo‘nalishlari  va  tarmoqlarini;  shaxsni  psixologik  diagnostika  qilish 
usullarini;  shaxs  va  jamiyat  munosabatlarini  uyg‘unligini;  shaxs  faoliyati  va  hatti-harakati  motivlarini;  faoliyati 
turlarini;  shaxsda  kuzatiladigan  psixik  jarayonlar:  sezgi,  idrok,  diqqat,  xotira,  tafakkur,  hayolni  bilish  va  ularni 
boshqarish qonuniyatlarini qo‘llay olishni; shaxsdagi qobiliyat, xarakter va temperament kabi individual psixologik 
xususiyatlarning shaxs faoliyati va hayotidagi tutgan o‘rnini; shaxsning turli yosh davrlarga bog‘liq xususiyatlarini; 
shaxsning  muloqot  jarayonidagi  shakl,  tur,  vositalarini;  shaxsning  guruhga  va  o‘z  navbatida  guruhning  shaxsga 
ta‘sirini; o‘quv va tarbiya jarayonida qo‘llash mumkin bo‘lgan samarali usullarni bilish, o‘rganish muhimdir.  
«Kasbiy    psixologiya»  fanining  vazifasi,  talabalarga,  shaxs  taraqqiyoti  va  kamoli  uchun  muhim  bo‘lgan 
ijtimoiylashuv  omillari,  jumladan,  undagi  fikrlash  jarayonlari,  fikrning  mustaqilligi,  salomatligi,  ijtimoiy  muhitga 
moslashishi, mehnat faoliyati, professional yuksalishi, ma‘naviyati, mafkurasi, oilaviy munosabatlari, turli ijtimoiy 
guruhlardagi  maqomi,  shaxslararo  muloqoti  va  konfliktli  vaziyatlardagi  ijtimoiy  xulqi  va  boshqa  psixologik 
hodisalar mohiyatini tushunishga ko‘maklashishdan iborat. 
―Kasbiy  psixologiya‖  kursini  o‘zlashtirganlar  quyidagilar  bo‘yicha  ilmiy  va  amaliy  tasavvurlarga  ega 

---

 
28 
bo‘lmog‘i lozim: 

 
psixologiyaning  bozor  iqtisodiyoti  sharoitidagi  o‘rni  va  ahamiyati,  psixologik  bilimlarni  amaliyotda 
tadbiq etish sohalari va  yo‘nalishlarini bilish;  psixologiyaning zamonaviy va ishonchli diagnostik metodlari va ularni 
konkret  ishlab  chiqarish  sharoitida  qo‘llay  olish;  inson  e‘tiqodiga  ta‘sir  ko‘rsatish  metodlaridan  boxabar  bo‘lish;  jamoa 
mehnatini  tashkil  etish  va  boshqarishdagi  psixologik  qonuniyatlar,  ijtimoiy  muloqot  va  muomalaning  sirlari; 
mehnatga to‘g‘ri motivasiya munosabatini shakllantirish omillari to‘g‘risidagi tasavvurlarga ega bo‘lish;  shaxsning 
individual, jinsiy va yoshga boqliq xususiyatlari, yetuklik davrida shaxs taraqqiyotining psixologik qonuniyatlari; e‘tiqod 
va  sog‘lom  dunyoqarashni  shakllantirish  omillari,  har  bir  ijtimoiy  vaziyatda  fuqarolik  ongi  va  mas‘uliyatini 
shakllantirish vositalarini aniqlay olish. 
Quyidagi malakalarga ega bo‘lmog‘i kerak: 

 
o‘zgalarga  ta‘sir  ko‘rsatish  va  o‘z-o‘zini  boshqarish  malakalari;  o‘z  iqtidori  va  qobiliyatlarini  o‘stirish 
texnologiyalarni o‘zlashtirish; mehnat jamoalaridagi ijtimoiy-psixologik iqlimni o‘rganish va uni muvofiqlashtirish 
malakalari; o‘zining ijodiy faoliyatini boshqarish va mantiqiy fikrlash orqali ijtimoiy-psixologik jarayonlarni bashorat 
qilish. 
Quyidagi ko‘nikmalar bo‘lishi kerak: 

 
o‘z  ustida  mustaqil  va  ijodiy  ishlash  ko‘nikmalari;  o‘zgalar  mehnati  va  ijodiy  faoliyatini  xolis  va 
obyektiv  baholash;  ziddiyatli  sharoitlarda  o‘zini  tuta  olish  va  o‘zgalar  ruhiyatini  tushunish  ko‘nikmalarini  amaliy 
faoliyatda qo‘llay bilish.  
