O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta‘lim vazirligi

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
220 
 
 

---

 
221 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
222 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
223 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
224 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
225 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
226 
 
 
 
 
 
 

---

 
227 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
228 
 
4-ilova 
 
5-ilova 
 
6-ilova 
 
7-ilova 

---

 
229 
 
 
 
 
9-ilova 
 
 
 
 
3-ilova 
Mustaqillik g’oyasini tarkib toptirishning psixologik bosqichlari 

---

 
230 
 
4-ilova 
 
Insonning tevarak-atrof voqyeyliklariga ishonish mexanizmi 
 
 
 
5-ilova 
Mafkuraviy targ’ibotning psixologik mexanizmlari 
Inson 
nimalarga 
ishonadi? 
Tanish 
narsalarga  
Yoqimli 
hissiyot 
uyg’otadigan 
voqeya va 
hodisalarga 
Ikkilanish va 
xavotirlik 
hissini 
uyg’otuvchi 
ma’lumotlarg
a 
Obro’li – 
avtoritetli 
shaxslarga 
Maqsad 
Qat’iy ishonch 
 
Maslak 
 
E’tiqod 
 
Xohish-istak 
 

---

 
231 
6-ilova 
Shaxs yo’nalganligining eng muhim tarkibiy qismlari 
 
 
 
3-ilova 
Shaxs 
yo’nalganligi 
 
Mas’uliyat 
 
Maqsadlar va 
ideallar 
 
Qiziqishlar va 
e’tiqod 
 
Iymon 
 
Dunyoqarash 
ALOQA VOSITASI –  
ya’ni nima orqali 
ma’lumotning 
yetkazilishidagi 
o’ziga xosliklar 
(yuzma-yuz, yozma 
tarzda, video yoki 
audivositalar), OAV 
orqali ma’lumotlar 
yetkazilganda ham 
“fikrlarning egasi – 
liderlari”dan 
foqdalanishning 
samarasi 
AUDITORIYA –  
kimga ma’lumotning 
yetkazilayotganligi 
masalasi, bu o’rinda 
ularning yoshi, o’y-
xayollari, bilim 
zahirasi, 
ma’lumotdan 
manfaatdorlik 
darajasi, qayerda, qay 
holatda va boshqalar 
albatta inobarga 
olinadi 
KOMMUNIKATOR –  
ya’ni ma’lumotni yetkazuvchi shaxsning 
o’ziga xosliklari va unga qo’yiladigan 
talablar, bu o’rinda ham voizning, notiqning, 
mafkurachi-ziyolining inson sifatida 
auditoriya bilan ishlash mahorati va 
yoqimtoyligi alohida ahamiyat kasb etadi 
MA’LUMOT –  
ya’ni ma’lumotnning ham hissiyotlarga, ham 
aql-idrokka ta’sir etish xususiyatlarining 
muhimligi, fikrlashda qarama-qarshiliklarning 
yo’qligi, birlamchi berilgan ma’lumotning 
ikkilamchiga nisbatan kuchi sezilarliroq 
ekanligi 

---

 
232 
 
 
 
 
4-ilova 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
-ilova 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Diqqat 
turlari 
Ixtiyoriy 
diqqat 
Ixtiyorsiz 
diqqat 
Ixtiyoriydan 
so’nggi 
diqqat 
Ixtiyoriy  diqqаt  -  ongli  rаvishdа 
boshqаrilаdigаn  mаqsаdgа  аsoslаngаn  holdа 
tаrtibgа  solinаdigаn  diqqаt  е`tibordir.  Bu 
jаrаyondа irodаviy zo’r bеrish ro’y bеrаdi.  
 
Ixtiyorsiz  diqqаt  -  kishining  tаnlаgаn 
niyatlаri  vа  mаqsаdlаridаn      holi,  mustаqil 
tаrzdа  hosil  bo’lаdi,  irodаviy  zo’r  bеrish 
kuzаtilmаydi.  
 

---

 
233 
 
5-ilova 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
6-ilova 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Diqqat-
ning 
xususiyat-
laru 
Taqsim-
lanishi  
Ko’chishi 
Barqaror-
ligi 
Bo’linishi 
Ko’lami 
Parishon-
lik 
Agar maqsadga yo’naltirilgan faoliyatda shaxs 
uchun diqqatning ixtiyoriy to’planganidagi 
kabi faqat faoliyat natijasi emas, balki uning 
mazmuni va jarayonining o’zi qiziqarli va 
ahamiyatli bo’lsa, bu ixtiyoriydan so’nggi 
diqqatdir
 

---

 
234 
 
10.2. Seminar mashg’ulotda ta’lim texnologiyasi 
 
 
3-ilova 

---

 
235 
 
 
 
4-ilova 
 
 
 
 
5-ilova 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
stimul 
takrorlash 
unitilga
n 
doimiy esda 
saqlash 
uchun 
o’tkazish 
ko’chirma 
 
Sensor 
хранение 
 
Qisqa muddatli 
xotira 
Uzoq 
muddat
li xotira 

---

 
236 
 
4-ilova 
 
Tafakkur qilish jarayonining mahsullari 
6-ilova 
 
 
 
Fikrlash jarayonini ta’minlovchi operasiyalar klassifikasiyasi 
7-ilova 
2
-ilova 
Fikrlash 
operatsiyalari 
an 
aliz 
sintez 
mavhum-
lashtirish 
taqqoslash 
umumlash-
tirish 
Tafakkur qilish 
tishunchalar 
xulosalar 
hukmlar 

---

 
237 
 
Individuallikni izohlovchi xususiyatlar majmuasi 
 
3-ilova 
 
 
 
 
 
Nerv jarayonlari va temperament tiplari o’rtasidagi o’zaro bog’liqlik 
 
 
 
 
 
 
 
NERV SISTEMASINING 
TIPLARI 
muvozana
t-lashgan 
muvozana
t-siz 
inert 
kuchsiz 
temperament 
sangvinik 
xolerik 
flegmatik 
melanxolik 
INDIVIDUALLIK 
 
Qobiliyatlar 
 
Tempera-
ment 
Emotsiya 
(hissiyot) lar 
va motivasiya 
 
Xarakter 
 
Irodaviy 
sifatlar 
 
Ijtimoiy ustanovkalar 

---

 
238 
4-ilova 
 
 
 
 
 
 

---

 
239 
 
Ijtimoiy-psixologik treninglar va o`yinlar 
 
 
«TELYEFON» o`yini 
Guruh a'zolari navbat bilan tyelyefonda o`zi tanlagan abonyent bilan 30 syekund mobaynida o`zi xohlagan mavzuda 
gaplashadi. Kuzatuvchilar uning o`zini tutishi, kliyent bilan muomalasi, narigi tarafdagi gaplashuvchi shaxs 
bilan  gaplashuvchi  o`rtasidagi  yaqinlik,  o`zaro  munosabatlarini  tahlil  qiladilar  va  kyerakli  maslahatlarni 
byeradilar. 
 
«BOTQOQLIK» o`yini 
Buning  uchun  karton  qog`ozdan  qilingan  o`rtacha  kattalikdagi  «likopchalar»  kyerak  bo`ladi.  Ularning  soni  9  ta 
bo`lgani  ma'qul.  Guruh  a'zolari  qator  bo`lib,  birin-kyetin  likopchalarni  bosib,  botqoqlikdan  o`ta 
boshlaydilar, atrofda esa qaroqchi «timsohlar» bor. Ular bo`shab qolgan taryelkalarni olib qo`yadilar. 
 
Maqsad: har bir guruh a'zosi taryelkadan oyoq uzmasligi, hyech bo`lmaganda, bir oyoqni uchi 
bilan ularni bosishi kyerak. Agar guruh a'zolari ittifoq bo`lib, ular harakatida muvofiqlik yuzaga 
kyelsa, albatta botqoqlikdan mag`lubiyatsiz o`tadilar va birorta likopchani timsohlarga 
byermaydilar. 
 
 
«OMMA OLDIGA CHIQISH QILISH» o`yini 
Bu  o`yinga  a'zolar  oldindan  tayyorgarlik  ko`rishgani  ma'qul.  Chunki  ma'lum  vaqt  davomida  notiqlik  mahorati  va 
guruhga murojaat qilishning turli vositalari sinaladi va gapirish hamda eshitish san'atlari mashq qilinadi 
. 
 
«INKOR ETILGANLAR» o`yini 
Munozara yoki bryeynshtorming usuli yordamida jamiyatda inkor etilganlar toifasiga kiruvchilar va ularning paydo 
bo`lish omillari hamda shundaylarga yordam choralari haqida fikr almashiniladi. Ma'lum muddat o`tgach, 
guruhning  o`zida  ayrim  byelgilar  asosida  a'zolar  toifalarga  bo`linib,  tryenyer  boshchiligida  tabiiy 
eskpyerimyent yo`li bilan «inkor etilganlikni his qilish» o`yini tashkil etilishi mumkin. 
 
 
“TANISHISH” o`yini 
Tryenyerning  ko`rsatmasiga  binoan  uning  o`ng  yoki  chap  tomonida  turgan  ishtirokchilardan  bittasi  o`z  ismini 
aytadi. Ikkinchi ishtirokchi esa birinchisini va o`zining ismini aytadi. Tryeningning uchinchi ishtirokchisi esa, 
birinchisini, ikkinchisini va o`zining ismini aytadi va shu tariqa oxirigacha davom etadi. Tryeningning oxirgi 
ishtirokchisi  birinchisidan  boshlab,  to  guruh  a'zolarining  hammasini  ismini  aytadi.  Guruh  a'zolarining  bir-
biri bilan tanishishi mana shu tarzda amalga oshadi. 
Agar guruh a'zolari tanish bo`lsalar, ikkinchi turda bir ishtirokchi o`ziga “taxallus” (gul, myeva, badiiy qahramon, 
planyeta nomi kabi) o`ylab topib, kyeyin o`sha taxallus bo`yicha o`zini tanishtiradi. 
 
Maqsad: shaxslararo chiniqish, xotirani mustahkamlash, emotsional tanglikning oldini olish. 
 
 
 
“XUSHOMAD QILISH” o`yini 
Guruh a'zolari bir-birlariga xushomad qila boshlaydilar. 
 
Maqsad: guruhdagi shaxslararo tanglikni bartaraf etish va psixoemotsionllik yengillik byerish. 
 
 
«INTERVYU» o`yini 
Boshlovchi  va  protogonist  intyervyer  sifatida  turli  toifali  shaxslardan  (vazir,  artist,  ryektor,  maktab  diryektori  va 
hokazo) intyervyu olinishi aytiladi, u o`zi bir a'zoni shu rolga tavsiya etadi. Tahlilda nima uchun aynan shu 
rolga tavsiya etilganligi haqida ham fikr bildiriladi. 
 
Maqsad: «O`zga bo`lish san'ati» va oliy darajali muloqot tyexnikasi mashq qilinadi.