O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta maxsus ta'lim vazirligi

Amaliy mashg‟ulot 1. 

Nuqtaning kompleks chizmasini qurish 

Ishdan  maqsad:  Talabalarda  nuqtaning  koordinatalari  bilan  ishlash  uning 

yaqqol tasvirini qurish ko‘nikma va malakalarni shakllantrish. 

Masalaning  qo‟yilishi:  Tinglovchi  variant  bo‘yicha  berilgan  masalani  A4 

format qog‘ozida kerakli asboblar yordamida bajarishi lozim. 

 

Ishni bajarish uchun namuna 

Misol: Berilgan koordinatalar bo‘yicha A(30, 30, 30) nuqtaning proektsiyalari va 

yaqqol tasvirini quring. Nuqta nechanchi chorak va oktantda joylashgan. 

 

Echish: Avval koordinatar sistemasini qurib olamiz. O‘qlarni (X,Y,Z) lar bilan 

belgilab olamiz. 

 

 

---

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

OX o‘qlari bo‘yicha A nuqtani gorizontal proektsiyasini qurish uchun 10 mm o‘lchab    

OX  o‘qiga  qo‘yamiz  va  u  nuqtani  A

X 

deb  belgilaymiz.    So‘ng  A

X 

nuqtadan    OX  

o‘qidan  pastga  30  mm  o‘lchab  A

1 

nuqtani  topamiz. 

 

Keyin  esa 

 

A

X 

nuqtadan    OX  

o‘qidan yuqoriga 30 mm o‘lchab A

2 

nuqtani topamiz.  

OX, OY, OZ – koordinata o‘qlari 

A

1

, A

2 

– A nuqtaning gorizontal va frontal proektsiyalari 

OZ o‘qidan chap va OX  o‘qidan yuqori qism V frontal proektsiyalar tekisligi,  

 OY    o‘qidan  chap  va  OX    o‘qidan  pastki  qism  H  gorizontal  proektsiyalar tekisligi,  

OZ  o‘qidan  o‘ng  va  OX    o‘qidan  yuqori  qism  W  profil  proektsiyalar  tekisligi 

deyiladi.  SHunday  qilib  biz  nuqtaning  epyurdagi  proektsiyasini  topdik.  Quyidagi 

jadvaldan nuqta nechanchi oktantda joylashganini bilib olamiz.  

oktant 

I 

II 

III 

IV 

V 

VI 

VII 

VIII 

Koordinata 

ishoralari 

X 

+ 

+ 

+ 

+ 

- 

- 

- 

- 

Y 

+ 

- 

- 

+ 

+ 

- 

- 

+ 

Z 

+ 

+ 

- 

- 

+ 

+ 

- 

- 

 

Bizning  misolda  A  nuqtaning  barcha  koordinatalari  musbat  bo‘lganligi  sababli 

birinchi oktantda joylashgan ekan. 

Endi  biz  nuqtaning  fazodagi  (yaqqol)  tasvirini  chizib  olamiz.  Buning  uchun 

koordintalar  o‘qini  chizib  olamiz  va  o‘qlarni  (X,Y,Z)  deb  belgilab  olamiz.  O‘qlar 

bo‘yicha 30 mm kesma qo‘yib, ularni  A

X, 

A

Y, 

A

Z 

deb nuqtalarni belgilaymiz.

  

So‘ngra 

shu nuqtalardan 30 mm  uzunlikdagi kesmalarni  o‘lchab, A  nuqtaning  A

1 

gorizontal, 

  

A

2 

frontal,  A

3 

profil proektsiyalarini aniqlab olamiz. SHundan so‘ng mos ravishda A 

nuqtaning proektsiyalaridan koordinata o‘qlariga parallel chiziqlar o‘tkazib A nuqtani 

aksonometriyasini  qurib  olamiz.  Bu  yerda  A  nuqta  A  nuqtaning  yaqqol  tasviri 

hisoblanadi. 

 

 

 

 

 

 

 

 

Y 

Z 

O 

A

1

 

X 

А

X

 

A

2

 

O 

Z 

A

3

 

A

2

 

A

Y

 

A

Z

 

A 

---