O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta maxsus ta'lim vazirligi

 

a)   

 

 

 

 

 

 

 

 

b) 

10.7-rasm.  

 

12.8-rasmda  tasvirlangan  og‗ma  elliptik  silindr  yon  sirtining  yoyilmasi 

dumalatish usulida bajarilgan. Dastavval silindr uning yasovchilariga parallel bo‗lgan 

V

 tekislikka, proyeksiyalar tekisliklarini almashtirish usuli bilan proyeksiyalanadi. 

---

 

 

12.8-rasm. 

 

Silindrning 

AA

1

(

A

′

A

′

1

, 

A

″

A

″

1

)  yasovchisi  yoyilmaning  boshlanish  chizig‗i  deb 

olingan.   silindr o‗zining 

AA

1

 yasovchisi orqali o‗tgan tekislikka yoyiladi. Buning 

uchun  silindrik  sirt  yana  prizmatik  sirtga  approksimasiya  іqilinadi  va  prizmaning 

yoyilmasini  yasash  kabi  bajariladi.  Silindr  yasovchilaridan  biri 

BB

1

(

B

′

B

′

1

,

B

″

B

″

1

) 

ning  yoyilmadagi  o‗rni 

B

0

B

01 

ni  yasashni  ko‗rib  chiqaylik.  Markazi 

A

1

″  nuqtada  va 

radiusi 

A

′

B

′  ga  teng  bo‗lgan  aylana  yoyi  chiziladi. 

B

1

″  nuqtadan  esa 

A

1

″

A

01

″ 

yasovchiga perpendikulyar to‗g‗ri chiziq o‗tkaziladi. Ular o‗zaro kesishib, yoyilmaga 

tegishli 

B

0

  nuqtani  hosil  qiladi. 

B

0

  nuqta  orkqali 

A

1

″

A

01

″  ga  parallel  qilib 

B

0

B

01

 

(

B

0

B

01

=

A

1

″

A

01

″) yasovchi o‗tkaziladi. Yoyilmadagi 

C

0

, 

D

0

, ... nuqtalar va ular orqali 

o‗tuvchi yasovchilar ham 

B

0

 nuqta va 

B

0

B

01

 yasovchi singari yasaladi. 

o 

12.4. Konus sirtlarning yoyilmalarini yasash 

Umumiy  holdagi  konus  sirtining  yoyilmasi  ham  piramida  yoyilmasini 

yasashdagidek, uchburchaklar usuli bilan bajariladi. Buning uchun konus o‗ziga ichki 

chizilgan  ko‗pyoqlik  piramidaga  approksimasiya  qilinadi  va  shu  piramidaning 

yoyilmasi  konus  sirtining  yoyilmasi  deb  qabul  qilinadi.  Ichki  chizilgan  ko‗pyoqlik 

piramidaning  yoqlari  qanchalik  ko‗p  bo‗lsa,  konus  sirtining  yoyilmasi  shunchalik 

aniq  bo‗ladi.  Umuman,  konusni  yoyish  uchun  uning  bir  necha  yasovchilarining 

haqiqiy  uzunliklari  va  yunaltiruvchi  egri  chizig‗i  (yoki  uning  bo‗laklarining)  — 

asosining  haqiqiy  uzunligi  topiladi.  so‗ngra  konus  yasovchilari  va  asosining 

bo‗laklari birin ketin yoyilmaga ko‗chiriladi. 

12.9,a-rasmda  asosi 

H

  tekislikka  tegishli 

  og‗ma  konus  tasvirlangan.  Bu 

konusning  yoyilmasini  yasashda  uchburchaklar  usulidan  foydalanamiz.  Konusni 

o‗ziga  ichki  chizilgan  piramidaga  approksimasiyalaymiz.  Konus  yasovchilari  yoki 

ichki chizilgan piramida qirralarining xaqiqiy uzunliklarini yasash rasmda aylantirish 

usulida bajarilgan. 

 

---