O`zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta'lim vazirligi

 
11-MA‟RUZA 
Ovoz kamchiliklari va uni korreksiyalash (4 soat) 
Reja 
1.  Ovoz buzilishi sabablari. 
2.  Ovoz buzilishining turlari. 
Ovoz  nutkni  uzok  masofadan  yeshitishni  ta‘minlovchi  muxim  vositadir. 
Inson bugizi orkali chikadigan, murakkabligi va sosial axamiyatidan kat‘iy nazar  
xar    kanday  tovush  haqidagi  tasavvur  inson  ovozi  tushunchasiga  kiradi.  Ovoz 
nutkining ifodaliligi, yemoo‘ionalligi va mazmunining axamiyatini ta‘minlovchi 
vositalardan biri bulib, u nutkning yeshitishini ta‘minlaydi.Ovozning yeng oddiy 
kurinishlari  insonning  ingrashi,  bakirishi,  kulishi,  yutalishi  kabi  reaksiyalarda 
ifodalanadi.  Ovoz  funksiyasini  buzilishlari  kupincha  bolalar  va  usmirlarda 
kuzatiladi. Ovoz buzilishlarining kelib chiqish sabablari turlichadir. Bular bugiz, 
burun-xikildok,  ogiz-xikildok,  upka,  bronxlar  va  traxeya  kasalliklari,  yurak  va 
yurak-kontomir  sistemasi  kasalliklari,  gapirishda  va  kushik  aytishda  ovoz 
gigiyenasiga  rioya  kilmaslik,  ovozni  xaddan  tashkari  zuriktirish,  ovoz 
chikarishning  notugri  texnikasi  va  yeshitishning  pasayishi  bulishi  mumkin. 
Kursatilgan  yetiologik  faktorlar  organik  va  funksional  ovoz  buzilishlarini 
keltirib chikaradi.  
Balogatga  yetish  davrida  ovoz  buzilishlarining  kelib  chiqishi  xavfi  mavjud 
buladi,  shuning  uchun  mutao‘iya  davrida  xorda  kushik  aytishdan  saklanish 
kerak.  Kushik  aytishda  uz  ovoziga  muvofik  kelmagan  ovoz  registrida  kuylash 
xam  zararlidir.Ovoz  gigiyenasiga  doimiy  rioya  kilmaslik  funksional  ovoz 
buzilishlariga  olib  keladi.  Organik  ovoz  buzilishlari  ovoz  apparatining  notugri 
rivojlanishi  natijasida  kelib  chikadi.  Garmonal  tuzilishdagi  potologik 
uzgarishlar, jumladan kalkonsimon bez kasalliklari kupincha ovoz buzilishlarini 
keltirib chikaradi. Ovoz buzilishlari kelib chiqishiga kura funksional va organik 
ovoz  buzilishlariga  bulinadi.  Organik  ovoz  buzilishlari  periferik  va  markaziy 
xarakterda  bulishi  mumkin.  Periferik  xarakterdagi  organik  ovoz  buzilishlari 
asosida  ovoz  apparati  kasalliklari:  un  paychalaridagi  tugunchalar,  bugiz  va  un 

---

paychalarining  papilamatozlari,  bugiz  stenozi,  jaroxatlanishlar,kuyishlar  yotadi. 
Bular periferik xarakterdagi organik ovoz buzilishlarini keltirib chikaradi.  
 
Markaziy  xarakterdagi  organik  ovoz  buzilishlari  dizartriyaning  turli 
kurinishlarida  kuzatiladi.  Markaziy  xarakterdagi  ovoz  buzilishlariga  afoniya  va 
disfoniya kiradi. Funksional ovoz buzilishida ovoz xosil bulish bulimlarida xech 
kanday 
patologik 
uzgarishlar 
kuzatilmaydi 
Funksional 
ovoz 
buzilishlarida:mutizm,  afoniya,  disfoniya,  fonosteniya  kabi  uzgarishlar  kiradi. 
Kuchli  kurkuv  natijasida  ovozning  tusatdan  va  butunlay  yukolishi  isterik 
mutizm deb ataladi va bu funksionalovoz buzilishi shakllaridan biri xisoblanadi. 
Mutizm  uzok  vakt  kurkish,  affektiv  kuzgolish  yoki  ruxiy  zurikish  natijasida 
kelib  chikadi.  Funksional  afoniya  ovozning  butunlay  yukolishi  bulib,  bemor 
fakat shivirlab gapiradi, lekin yutalganda ovoz chikadi. Funksional afoniyaning 
kuyidagi kurinishlari ajratiladi: 
A)  paretik  afoniya,  ovozning  tusatdan  yukolishi  bilan  xarakterlanadi,  bugiz 
muskullari funksional jixatidan bushashgan buladi. 
B) spastik afoniya butun ovoz apparatining xaddan tashkari kuchli zurikishi. 
V)  paratikspatik  afoniya  soxta  un  paychalari  faoliyatining  keragidan  ortib 
ketishi va xakikiy un paychalari faoliyatining susayishi yoki aksincha. 
Disfoniya  nafas  apparati,  shuningdek  xikildok,  bugiz,  buyin  muskullarining 
taranglashishi va dagal, xirildok, kisilgan ovoz bilan xarakterlanadi.  
Fonosteniya  ovoz  xosil  bulish  apparatida  xech  kanday  organik  uzgarishlar 
bulmagan  xolda  ovoz  xosil  kilish  funksiyasining  buzilishi,  tez  tolikuvchanlik, 
ovoz  jarayonining  uzilish  yoki  ovozning  kuchi,  balandligi  va  ovoz  tembrining 
uzgarishi,  ovozning  xirildokligi  bilan  xarakterlanadi.ovozning  ontugri  xosil 
bulishi ovozning yukligi yoki xirildok bulishiga nisbatan kup turli kurinishlarga 
yega buladi.