O’zbеkiston rеspublikasi oliy va o’rta maxsus ta'lim vazirligi

 
 

---

 
95 
7-Bob: Tovarlarni taqsimlash kanallarini boshqarish 
 
                                         REJA: 
7.1.Taqsimlash kanallari tushunchasi va mohiyati.  
7.2. Kanal darajalari.    
7.3. Taqsimlash kanalini boshqarish.  
7.1.Taqsimlash kanallari tushunchasi va mohiyati 
 
Marketing kanallarini tanlash 
to’g’risidagi qarorlarni qabul qilish bevosita 
butun  marketing  faoliyatiga  ta'sir  etuvchi  va  kompaniya  menejmenti  uchun 
murakkab masalalalardan biri hisoblanadi.  
 
Firmalarning marketing kanallari 
to’g’risidagi qarorlari juda muhim bo’lib  
boshqa  kompaniyalar  oldida  uzoq 
muddatli  majburiyatlarni  olishni  ko’zda 
tutadi. 
 
Marketing  kanallarini  rivojlantirish  va  boshqarish 
to’g’risidagi qarorlarga 
texnologiya  birinchi  darajali  ta'sir  ko’rsatadi.  Haridorlar  va  sotuvchilar  zudlik 
bilan  sotish  bo’yicha  bitimga  kelishlari  uchun  usullar  qidirishadi.  Texnologik 
marketing  kanallari    va  Internet 
qo’shimcha  qimmatdorliklar  yaratishadi 
hamda  moddiy  mahsulot
lar,  mulklar,  to’lovlar  va  axborotlar  oqimini 
tezlashtirishadi. 
 
Ko’pchilik 
ishlab 
chiqar
uvchilar 
o’z 
mahsulotlarini 
pirovard 
iste'molchilarga  sotishmaydi.  Ularning  o’rtasida  vositachilarning  butun  bir 
tizimi  mavjud  va  ular  turli  xil  funktsiyalarni  bajaradilar.  Vositachilar birgalikda 
marketing kanalini  tashkil etishadi. 
 
Taqsimlash  kanallari  tovarlar  yoki  xizmatlarni  foydalanish  yoki  iste'mol 
qilish  uchun  qulay  holatga  keltiruvchi  ham
da  o’zaro  boqlangan  tashkilotlar 
yi
g’indisidir. 
 
Taqsimlash  kanalining  roli  tovarlarni  ishlab  chiqarishdan  haridorlarga 
etkazib berishdan iboratdir.  Taqsimot  kanallari ishtirokchilari bir  qator muhim 
vazifalarni bajarishadi: 
1.Axborot; 
2.Siljitish; 

---

 
96 
3.Muzokaralarni  olib borish; 
4.Buyurtmalar tuzish; 
5.Moliyalashtirish; 
6.Tavakkalchilikni  qabul qilish; 
7.Tovarga egalik qilish; 
8.To’lov; 
9.Tam
g’alash. 
Bu  funktsiyalarning  ayrimlari  (masalan,  tovarga  egalik  qilish,  siljitish, 
tam
g’alash)  to’g’ri  oqimga  tegishli,  ya'ni  harakatlar  ishlab  chiqaruvchidan 
iste'molchiga  qara
tilgan.  Ayrim  funktsiyalar  esa  (buyurtmalar  tuzish,  to’lov) 
teskari oqimni tashkil etadi, ya'ni iste'molchidan ishlab chiqaruvchiga. Qolgan 
funktsiyalar 
(axborot, 
muzokaralarni 
olib 
borish, 
moliyalashtirish, 
tavakkalchilikni  qabul qilish) ikkal
a yo’nalishda ham mavjud. 
Bitta  mahsulot  ishlab  chiqaruvchiga,  odatda,  uchta kanal zarur: savdo, 
transport,  servis.  Bu  funktsiyalar  bitta  kompaniya  tomonidan  bajarilishi 
mumkin. Har bir kanal texnologiyalar rivojlanishi bilan yaxshilanib boradi. Vaqt 
o’tishi  bilan  ko’pchilik  kompaniyalar  sotish  kanali  sifatida  kompyuterlardan 
foydalanishadi,  haridorlar esa eng yaxshi taklifni qidirib topish uchun axborot 
kompyuter xizmatlaridan foydalanishadi.  
Shuning  uchun  asosiy  masala  taqsimot  kanallari  qancha  funktsiyalarni 
bajarishida  emas,  balki  bu  funktsiyalarni  kim  tomonidan  bajarilishidadir.  Bu 
barcha  funktsiyalarga  uchta  umumiy  xususiyat  xos:  ular  cheklangan 
resurslardan  foydalanishadi;  ixtisoslashuv  hisobiga  yaxshi  bajariladi; 
kanalning turli a'zolari tomonidan bajarilishi mumkin.