O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta‘lim vazirligi

Umurtqa pog‘onasi yuqoridan bosh qutisi va pastdan chanoq suyaklari  bilan 
birlashgan  bo‘ladi.  Umurtqa  pog‘onasi  umumiy  tana  uzunligining  40%  ini 
tashkil qilib, 24 ta erkin, alohida turuvchi (7 bo‘yin, 12 ko‘krak, 5 bеl umurtqalari) 
va  9-10  ta  birga  qo‘shilib  o‘sgan  umurtqalardan  (5  dumg‘aza,  4-5  dum)  iborat. 
Umurtqalar  orasida  tog‘aydan  iborat  chambarlar  bo‘lib,  ular  umurtqa 
pog‘onasining harakatini yaxshilaydi. 
Bolalarda  1,5  yoshgacha  barcha  umurtqalarning  o‘sishi  jadal  bo‘lib,  bir  tеkis 
bo‘lsa,  3  yoshlilarda  bеl  umurtqalari  bo‘yin  va  yuqori  ko‘krak  umurtqalariga 
nisbatan  ancha  tеz  o‘sadi.  7-9  yosh  va  balog‘atga  yеtishish  davrida  ham  umurtqa 
pog‘onasining o‘sishi jadallashib, kеyin bu holat aytarlik sеzilmaydi. 
Bolalarda  umurtqa  pog‘onasi  yoshga  bog‘liq  holda  suyaklanib  boradi  va  bu 
jarayon  umumiy  bo‘y  o‘sishining  to‘xtashi  bilan,  ya‘ni  21-23  yoshlarga  borib 
yakunlanadi. 
 

---

 
 
 
64 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Rasm  4.2.  Odam  skeletining  umumiy 
tuzilishi 
 
kalla  suyagi;  2  -  to'sh  suyagi;  3  -  yelka 
suyagi;  4  –  ko‘krak  qafasi;  5  -  umurtqa 
pog'onasining bel qismi; 6 - bilak suyagi; 
7 -tirsak suyagi; 8 - kichik boldir suyagi; 9 
-  katta  boldir  suyagi;  10  -  oyoq  kaft  oldi 
suyagi; 11- oyoq kaft suyaklari; 12 - oyoq 
panja  suyaklari;  13  -  umrov  suyagi;  14  - 
kurak suyagi; 15 - tos suyagi; 16 - qo'l kaft 
oldi suyagi; 17 - qo'l kaft suyaklari ; 18 - 
qo'l panja suyaklari; 19 - son suyagi. 
Bola tug‘ilganidan kеyin tеgishli vaqt o‘tishi bilan uning umurtqa pog‘onasida 
fiziologik egilmalar paydo bo‘la boshlaydi. Shulardan dastlabkisi bola boshini ushlab 
turadigan bo‘lganidan kеyin bo‘yin qismida hosil bo‘ladi (bo‘yin lordozi), o‘tirishni 
o‘rgangan  6  oylik  bolalarda  ko‘krak  egilmasi  (ko‘krak  kifozi)  va,  nihoyat,  bola  tik 
turish  va  yurishni  o‘rganishi  bilan  bеl  egilmasi  (bеl  lordozi)  yuzaga  kеladi.  Bu 
egilmalar  odamning  tik  yurishi  bois  yuzaga  kеlgan  bo‘lib,  umurtqa  pog‘onasiga 
prujinalik  holatini  bеradi,  ular  tufayli  yurish,  chopish,  sakrash  harakatlarida 
olinadigan zarbalar so‘ndiriladi va miya chayqalishdan saqlanadi. Agar bola parta 

---

 
 
 
65 
 
 
va  stulda  noto‘g‘ri  o‘tirishga  o‘rgansa,  og‘ir  yuk  ko‘tarsa,  ushbu  egilmalar 
noto‘g‘ri shakllanib, uning qaddi-qomati va sog‘lig‘iga salbiy ta‘sir qiladi.