O‘zbеkistоn rеspublikаsi оliy vа o‘rtа mаxsus tа’lim vаzirligi

Tayanch  so’z  va  iboralar:  Ta’lim  metodlari,  og’zaki  metodlar,  ma’ruza, 
xikoya,  bahs-munozara,  amaliy  metodlar,  ko’rgazmali  metodlar,  ta’lim 
metodlarini tanlash, interfaol metodlar. 
 
5.1. Ta`lim metodlarining tasniflanishi. 
 
Ta`lim metodi deganda ta’lim beruvchi va ta’lim oluvchilarning birgalikdagi 
faoliyat  yo’llari  tushuniladi.  Bularning  yordamida  ta’lim  oluvchilar  bilim, 

---

ko’nikma,  malaka,  kasbiy  mahoratlarni  egallashga  erishadilar,  aqliy  va  jismoniy 
kuch va ijodiy qobiliyat rivojlanadi. 
Pedagogikada  ta`lim  metodlarini  tasniflanishiga  va  belgilashga  bir  xil 
yondashuv  mavjud  emas.  “Ta`lim  metodi”  tushunchasining  mazmunini  ochish 
to’g’risida  munozaralar  hozirgi  vaqtda  ham  davom  etib  kelmoqda.  Ba`zi  olimlar 
metodni belgilashda bilish manbalarining xususiyatlarini asosiy deb hisoblaydilar, 
boshqalari  ta’lim  oluvchilarning  tafakkuridagi  ijodiy  faollik  va  mustaqillik,  ba’zi 
olimlar  esa  ta’lim  oluvchilar  faoliyatida  ta`limning  turli  bosqichlaridagi  tavsifini 
muhim deb hisoblaydilar. 
Ta’lim berishda uning ikki tomoni: o’qitish va o’qish tomonlari hamma vaqt 
aniq ajralib turadi.  
O’qitish  –  ta’lim  beruvchining  ta’lim  oluvchilarga  bilim,  ko’nikma  va 
malakalar  tizimi  berish,  ularning  bilish  va  ijodiy  qobiliyatlarini  rivojlantirish 
borasidagi faoliyati. 
O’qish  –  ta’lim  oluvchilarning  o’quv  fani  materialini  o’zlashtirish  borasida 
qiladigan tizimli va ongli mehnatidir. 
O’qitish  jarayoni  murakkab  va  ko’p  qirrali  bo’lib,  nihoyatda  xilma-xil  va 
turli  xarakterdagi  omillarga  bog’liq.  O’qituvchi  o’qitish  metodlarining  bitmas-
tuganmas xazinasiga ega. O’qitish metodlarini quyidagicha tasniflanadi (5.1-rasm). 
 
5.1-rasm. O’qitish metodlarining tasniflanishi 

---

 
O’qitish  metodlari  o’quv  jarayonining  amalga  oshirish,  ya’ni  o’qitish  va 
o’qish  metodlari  bo’lganligidan,  har  bir  metodga  o’qituvchi  faoliyati  va  talabalar 
faoliyati  nuqtai  nazaridan  qarash  lozim.  Shuning  uchun  ham,  ta’lim  metodlarini 
o’quv  materiallarini  uzatish  va  idrok  etish  manbalari  bo’yicha  quyidagicha 
guruhlash mumkin (5.1-jadval). 
5.1-jadval 
Ta’lim metodlarini o’quv materiallarini uzatish va idrok etish 
manbalari bo’yicha guruhlari 
Og’zaki metodlar 
Ko’rgazmali metodlar 
Amaliy metodlar 
 
  suhbat:maqsadni  tushuntirish 
talabalarga  muammoli  savot 
berish, 
talabalarning 
javoblarini  
  o’quv adabiyoti bilan mustaqil 
ishlash;maqsadni  tushuntirish: 
topshiriqning 
mazmun 
va 
talabalarning 
ish 
tartibini 
aniqlash, 
talabalar 
ishiga 
rahbarlik qilish. yakun yasash. 
  ovoz  yozishdan  va  radio, 
televidiniedan, 
multimedia 
resurslariidan 
foydalanish: 
maqsadni  tushuntirish  axborot 
va 
multimedia 
vositalarini 
boshqarish;  talabalarni  idrok 
etishiga  rahbarlik  qilish  va 
yakun yasash. 
 
  ko’rgazmali 
o’quv 
adabiyotlari 
rasmlar 
va 
chizmalarni, 
videotas-
virlar, 
multimedialar, 
tajribaviy mehnat  usullarini 
namoyish  qilish;  maqsadni