O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi

Fan  rivojlanishning  yuksak  darajasiga  erishgan  bo‘lsa-da,  lekin  amalda  falsafa  bilan  uzviy  bog‘liq  bo‘lib 
qolmoqda. Ular faol o‘zaro ta‘sirga kirishib, bir-birining rivojlanishiga samarali ta‘sir ko‘rsatmoqda. Bu hol shu 
bilan izohlanadiki, falsafa daliliy materialga, sinovdan o‘tgan ilmiy ma‘lumotlarga tayanib, o‘z mavhum g‘oyalarini 
borliq  bilan  taqqoslash  imkoniyatiga  ega,  fan  esa,  dalillarni  qayd  etish  va  tavsiflash  bilan  cheklanmay,  yanada 
asosliroq xulosalar chiqarish imkoniyatini qo‘lga kiritadi. XXI asr  boshiga  kelib jahonda  olimlar soni qariyb olti 
millionga  yetdi,  taxminan  shuncha  odam  fanga  xizmatlar  ko‘rsatuvchi  mehnat  bilan  band  (laborantlar,  texniklar, 
nashriyotlarning  xodimlari  va  h.k.).  Yerda  qadim  vaqtlardan  boshlab  to  XXI  asrning  boshiga  qadar  yashagan 
olimlarning  umumiy  sonini  olsak,  ularning  o‘ndan  to‘qqiz  qismi  bizning  vaqtdoshlarimiz  ekanligi  ayon  bo‘ladi. 

---

Rivojlangan  mamlakatlarda ilmiy xodimlar soni  mehnatga  qobiliyatli aholining qariyb 10% ni tashkil qiladi,  fanni 
ta‘minlashga milliy daromadning 5% dan ko‘prog‘i sarflanadi.  
Hozirgi  vaqt  fani  jamiyat,  texnika,  iqtisodiyot,  madaniyat,  turmush  va  kundalik  hayotni  yo‘lga  soluvchi 
qudratli  kuchga  aylandi.  Ayni  vaqtda  odamlar  bugun  fanning  qudratinigina  emas,  balki  u  bilan  bog‘liq  bo‘lgan 
xavflarni ham yaxshi anglaydilar. Hozirgi dunyo o‘z yutuqlari va o‘zining jo‘shqinligi uchun fan oldida mas‘uliyatli. 
Ammo  ilmiy  haqiqat  o‘z  holicha  odamlarning  ehtiyojlariga  befarq.  U  be‘arvo  va  rahm-shafqatsiz.  Ammo,  I.  A. 
Karimov ta‘biri bilan aytganda, ―kuch – bilim va taffakurda‖
2
 bo‘lsa, bu kuch ortib borgani sari insoniyatga ziyon 
yetkazmaslik uchun undan yanada ehtiyotkorlik bilan foydalanish zarur. 
SHuni tan olish lozimki, hozirgi vaqtda jamiyat ko‘p jihatdan fanning ulkan yutuqlari tufayli o‘zini o‘zi yo‘q 
qilish  yoqasiga  kelib  qoldi.  Bu  ilmiy  taraqqiyotni  to‘xtatish  kerak,  degani  emas.  Ammo  ilmiy  izlanishni  insoniy, 
axloqiy  munosabatga  bo‘ysundirish  va  balki  uning  qaysidir  yo‘nalishlarini  cheklash  zarurligi  to‘g‘risidagi  masala 
kun tartibiga qo‘yilmoqda. Ilmiy izlanishning inson‘arvarlashuvi, uning yo‘llari va oqibatlariga axloqiy munosabat – 
bu davrimizning muhim muammolaridir.