O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi

Yo‟nalish  jihatidan  rivojlanish  progressiv  va  regressiv  bo‘lishi  mumkin.  Rivojlanish  tizim  ayrim 
elementlarining tanazzuli bilan bog‘liq bo‘lishi mumkin. Butun tizim tanazzulga uchrashi, uning ayrim elementlari 
esa taraqqiy etishi mumkin emas. Ob‘ektga nisbatan tashqi kuchlar ta‘sirida yuz berishi mumkin bo‘lgan harakatdan 
farqli  o‘laroq,  rivojlanish  o‘z-o‘zidan  harakat,  ichki  jarayon  bo‘lib,  ziddiyat,  bir-birini  istisno  etuvchi  tomonlar, 
tendentsiyalar uning manbai hisoblanadi.  
Yuqorida aytib o‘tilganidek, Gegel falsafasida rivojlanish tushunchasi inkor va inkorni-inkor kategoriyalarida 
yoritiladi.  Mazkur  terminologiya  mutafakkirning  mantiq  tizimi  negiziga  aylantirilgan  ob‘ektiv-idealistik  falsafasi 
kontekstida tasodifiy bir hol emas. Avval «inkor» kategoriyasining mazmunini aniqlaymiz. Inkor nima? Unga ikki 
xil – metafizik va dialektik munosabat mavjud. 
Metafizik  «inkor»  asosiy  e‘tiborni  eskining  yo‘q  bo‘lishiga  qaratadi,  yangining  saqlanishi  va  uni  yaratish 
jarayonlarini  deyarli  e‘tiborga  olmaydi.  SHunday  qilib,  metafizik  inkor  -  inkor  qilish  rad  etish,  yo‘q  qilishni 
anglatadi. 
Dialektik  inkor  eski  sifatdan  yangi  sifatga  o‟tish  bo‟lib,  bunda  eski  sifatning  muayyan  tomonlari,