O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi

Qizil    siljish    va    torsion    maydonlar.  1912  yilda  V.M.Slayfer  galaktikadan  tashqaridagi  tumanliklar 
nurlanishlarining  spektr  chiziqlari  spektrning  qizil  uchi  tomonga  siljiyotgani  -  «qizil  siljish»ni  aniqladi.  Oradan 
ma‘lum  vaqt  o‘tgach  (1929  yilda)  Edvin  Xabbl  tumanlik  kuzatuvchidan  qancha  uzoqda  bo‘lsa,  «qizil  siljish» 
kattaligi ham, uning tumanlikdan uzoqlashish tezligi ham shuncha katta bo‘ladi, degan qonunni va katta masofalarda 
galaktikalarning tezligi ulkan ifodalarga etishini aniqladi.  
SHunga qaramay, olamning kengayishi bilan bir qatorda, uning torayishini yoki makonda cheklangan, lekin 
vaqtda  cheksiz  olam  navbatma-navbat  dam  kengayuvchi,  dam  torayuvchi  harakatlanuvchi  olam  modelini  ham 
taxmin qilish uchun nazariy imkoniyat mavjud.