O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi urganch davlat universiteti «O`zbеkistоnda dеmоkratik jamiyat qurish nazariyasi»

Kundalik amaliyotning takroriyligi yoki davomiyligi. Agar tarix siklli xususiyatga ega bo‘lsa, kelajak o‘tmishning takrorlanishi bo‘lishi mumkin. Jamiyatning rivojlanish jarayoni chiziqli xususiyat kasb etgan taqdirda, kelajak o‘tmishning davomi bo‘lishi ham mumkin. Biz o‘tmish, hozirgi zamon va kelajakni o‘z mulohazamizda, ya’ni diskursda birlashtiramiz. M. Fuko diskurslarni geterogen, ya’ni birlashtirib bo‘lmaydigan narsalar va hodisalarni birlashtirish usullari sifatida o‘rganadi. Diskursni tahlil qilishning tartibga solish tamoyillari orasida Fuko quyidagilarni ajratadi: voqea tushunchasi, seriya tushunchasi, muntazamlik tushunchasi va imkoniyat sharoitlari tushunchasi. Voqea ijodga qarama-qarshi qo‘yiladi, seriya yagonalikka qarama-qarshi qo‘yiladi, originallik o‘rniga muntazamlik, ifoda o‘rniga – imkoniyat sharoiti paydo bo‘ladi.

Shutariqaodatdagitushunchalarg‘ayritabiiynarsalarvahodisalarnitushuntirishgaasosbo‘ladi. Avval tarixda shaxsning roli haqida va insoni mkoniyatlari doirasini kengaytirgan buyuk allomalar haqida mulohaza yuritgan bo‘lsalar, keyinchalik tarix va jamiyatni, siyosiy, iqtisodiy va huquqiy institutlarni, madaniy qadriyatlarni yaratuvchi xalq ommasining roli haqida ko‘proq gapira boshladilar. Fuko g‘oyalar tarixi misolida madaniyatda mazmunning amal qilish jarayoniga yangicha nuqtai nazarni taklif qildi. Ammo ayni shu mantiqni ijtimoiy munosabatlarning shakllanishiga tatbiq etish ham o‘rinli bo‘ladi. Diskurs so‘zlar va narsalarni alohida yo‘l bilan bog‘laydi, belgilar va ularning ifodalari o‘rtasidagi munosabatlarning andozalarini belgilaydi.