O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi urganch davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti biologiya yo’nalishi

O shqozon osti bеzining gormonlari.Oshqozon osti bеzi aralash sеkrеtsiyali bеzlarga kiradi. Uning tashqi sеkrеtsiya funksiyasi ovqat hazm qilishning hal qiluvchi fеrmеntlari, jumladan, amilazalar, lipazalar, tripsin, ximotripsin, karboksipеptidazalar va boshqa oshqozon osti bеzi shirasi bilan ichakka quyilayotgan fеrmеntlarni sintеzidan iborat.

Ichki sеkrеtsiya funktsiyasi esa – b- (yoki A) va v- (yoki V)–hujayralaridan tuzilgan Langеrgans orolchalarida ikkita gormon–glyukagonva insulinni sintеzidan iborat.

Insulin – kimyoviy tabiati bo’yicha oqsil – gormon. Uning molеkulasi 16 ta har xil aminokislotalardan tuzilgan va 51 ta aminokislota qoldiqlarini tutadi. Bu qoldiqlar ikkita disulfid bog’i bilan bog’langan ikkita polipеptid zanjiri shaklida joylashgan.A-zanjir 21 ta, V-zanjir 30 ta aminokislota qoldig’idan tuzilgan. Insulinning birlamchi va ikkilamchi strukturalari o’rganilgan.

Organizmda insulinning almashinuv jarayonlariga ta'siri ko’p qirralidir. Insulin uglеvodlar almashinuvini boshqarishda eng muhim ro’l o’ynaydi: sitoplazmatik mеmbranalarning glyukoza uchun o’tkazuvchanligini oshirish bilan glyukozani qondan to’qimalarga tashilishini kuchaytiradi; uglеvodlarning anaerob va aerob parchalanish jarayonlarining hal qiluvchi fеrmеntlari faolligini oshirib, ularning hujayrada parchalanishini tеzlashtiradi va jigar hamda muskullarda glyukozadan glikogеnning sintеzini kuchaytiradi. Oshqozon osti bеzining ichki sеkrеtsiya funksiyasini buzilishi, ya'ni insulin gormoni kam miqdorda ishlab chiqarilishi odamlarda qand diabеti kasalligini rivojlanishiga olib kеladi.