O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi urganch davlat univеrsitеti pedagogika va psixologiya kafеdrasi

Ongning vujudga kelishida: jamoa, mehnat faoliyati va nutq.
Inson psixikasining hayvon psixikasidan eng muhim fa,r-qp ularnpng rivojlanish shart-sharoitlarida ko`rinadi. Agar hapvonot dunyospning rivojlanishi davomida psixikaning taraqqiyotp biologik evolyunnya qonunlariga bpnoan ro`y ber-gan bo`lsa, xususan inson psixikasining, kishi ongining ri-vojlanishi ijtimoiy-tarixiy taraqqiyot qonunlariga bo`ysu-nadi. Insoniyat tajribasini o`zlashtirmasdan, o`ziga o`xshay-diganlar bilan muloqotda bo`lmasdan turpb, rivojlangan, xususan insonpy hns-tuyg`ular bo`lmaydi, ixtiyoriy diqqat va xotira qobiliyati, abstrakt tafakkur yuritish qobiliyati rp-vojlanmaydi, kishining shaxsi shakllanmaydi. Odam bolala-rini hayvonlar orastsda tarbiyalash hollari shundan dalolat beradi.
Chunonchi, barcha bolalar-mauglilar hayvonlarga xos sod-da reaksiyalarni namoyon qilishdi va ularda odamni hanvon-dan farqlaydigan xususiyatlarni topib bo`lmaydi. Maymun bolasi taqdir taqozosi bilan yakka o`zi to`dadan ajralpb qolgan taqdirda ham baribir o`zini maymun sifatida namoyon qilgan bir paytda, odam ham faqat uning rivojlanishi odam-lar orasida yuz bergan taqdirdagina odam bo`lib < shadi.
Inson psixikasi materiya evolutsiyasining butun jarayonp davomida tayergarlikdan o`tdi. Psixika rivojlanishining tahlili bizga ong bo`lishining biologik shart-sharoitlari ha-qida gapirishimizga imkon beradi. Odamning ajdodi, shak-shubhasiz, konkret xatti-harakat tafakkuriga layoqatli bo`l-gan, ko`plab bog`lanishlar hosil qila olgan. Odamdan oldingp mavjudot qo`lga o`xshagan oyoqlari bo`lgani holda oddiy qurol-larni yasab va ulardan konqret vaziyatlarda foydalana olgan. Bularning hammasini biz hozirgi odamsnmon maymunlarda ham ko`rishimiz mumkin.
Lekin ongni bevosita hayvonlarning evolutsiyasidan kel-tirib chiqarish mumkin emas: inson — ijtimoiy munosabatlar mahsulidir. Ijtimoiy munosabatlarning biologik shart-sha-roiti to`dadan iborat bo`lgan edi. Odamning ajdodlari to`da-lashib yashardi, bu ba;rcha zotlarga dushmandan o`zini ancha pux-ta himoya qilish, bir-biriga o`zaro yordam ko`rsatpsh imkonini berardi.
Maymunning odamga, to`daning jamiyatga aylanishiga ta sir ko`rsatgan omil — bu mehnat faoliyati, ya’ni qurollarni birgalikda yaratish va qo`llanish jarayonida odamlar tomoni-dan amalga oshiriladigap tarzdagi faoliyat bo`ldi. Mehnat faoliya- Rivoj topayotgan mehnat faolpyati ijtnmoiy ti — ijtimoiy munosabatlarning, jamiyatning rivojlanishiga, munoo.abatlar ijtimoiy munosabatlarning rivoji esa meh-ning ^a^rT-sha- ^nat faoliyatining takomillashuviga ta’sir roiti va nati- ko`rsatdi. Odamning ajdodi taraqqiyotidagp jasidir bu siljish yashash shart-sharoitlari keskpn
o`zgarganligi oqibatida 1ro`y berdi. Muhitning halokatli tarzdagi o`zgarishi ehtiyojlarni qondirishda katta qppinchn-liklar tug`dirdi — oziq-ovqatni osongnna topish imkoniyatla-ri kamayib, iqlim yomonlashib ketdi