O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi urganch davlat universiteti turizm va iqtisodiyot fakulteti

Jahon savdo tashkilotiga qo'shilish: qo'shilish jarayoni hamda uning qonuniy asoslari
Jahon savdo tashkilotining asosiy shartnomalarini o'rganishi rejalashtirilmoqda, shu jumladan, Tariflar va savdo to'g'risidagi bosh kelishuv, Xizmatlar savdosi to'g'risidagi bosh kelishuv, Qishloq xo'jaligi to'g'risidagi bitim, Savdo-sotiqdagi texnik to'siqlar to'g'risidagi bitim, Sanitariya va fitosanitariya tadbirlari to'g'risidagi bitim va boshqalar. Yuqorida qayd etilgan JSTni bitimlarining har biri bo'yicha asosiy majburiyatlarini va huquqni qo’llashni xususiyatlarini ko'rib chiqishga alohida e'tibor qaratilmoqda. Har bir kelishuvning o'ziga xos xususiyatlari batafsil tahlil qilingan va qishloq xo'jaligi, xizmatlar savdosi va davlat savdo korxonalari sohalarida JST normalari asosida savdoni davlat tomonidan tartibga solish alohida o'rganilmoqda.
Shuni ta'kidlash kerakki, seminarlar interaktiv shaklda, modullar mavzusida jamoaviy muhokamalar va munozaralar o'tkaziladi. Shuningdek, JST shartnomalari qoidalarini xalqaro amaliyotda va Rossiya Federatsiyasining amaliy tajribasida qo'llashning amaliy holatlari ko'rib chiqiladi.
O'zbekistonning JSTga a'zo bo'lish bo'yicha muzokaralar olib boruvchi guruh a'zolarining salohiyatini mustahkamlash va tayyorlash bo'yicha JST a'zolari bilan mahsulot va xizmatlar bozoriga kirish, qishloq xo'jaligi sohasidagi majburiyatlar hamda tizimli masalalar yuzasidan bir qator treninglar o'tkaziladi.
Treninglar davomida mahsulotlar va xizmatlar bozorlariga kirish uchun takliflar tayyorlashda muhim jihatlar va mumkin bo'lgan muammolar, shuningdek muzokaralar strategiyasi va muzokaralar taktikasini tuzish masalalari, jumladan, amaliy natijalarga, nazariy yondashuvlarga, natijalarga, sinovdan o'tgan usullarga va Rossiya Federatsiyasining JSTga qo'shilish tarixiga alohida e'tibor qaratiladi.
JST a'zolari bilan ikki tomonlama va ko'p tomonlama muzokaralar olib borish, shuningdek, milliy qonunchilikni JST normalari va qoidalari bilan uyg'unlashtirishda olingan bilimlarni muvaffaqiyatli qo'llashlari kutilmoqda.
Eslatib o'tamiz, joriy yilning iyul oyida 15 yillik tanaffusdan so'ng BMTTDning texnik ko'magi bilan JSTga a'zo bo'lish bo'yicha ishchi guruhining to'rtinchi Majlisi bo'lib o'tdi. Keyingi bosqichlarda O'zbekiston Respublikasi hukumati, boshqa narsalar qatorida, JSTning manfaatdor a'zolari bilan O'zbekiston mahsulot va xizmatlar bozorlariga kirish bo'yicha bitimlar tuzish, shuningdek, milliy qonunchilikni JST normalari va qoidalariga muvofiqlashtirish uchun ikki tomonlama muzokaralar olib borishi kerak.
BMTTDning savdoni rivojlantirish sohasidagi faoliyati 2017-2021 yillarda O'zbekistonni rivojlantirish bo'yicha Harakatlar strategiyasiga muvofiq hamda BMTga a'zo davlatlar tomonidan qabul qilingan barqaror rivojlanish maqsadlariga erishish uchun amalga oshiriladi.
BMTTDning "O'zbekistonda savdoni rivojlantirishga ko'maklashish" loyihasi O'zbekistonning JSTga a'zo bo'lish jarayonini qo'llab-quvvatlash, savdo-sotiqni rivojlantirish, iqtisodiy, ijtimoiy va ekologik barqaror o'sish modellariga o'z hissasini qo'shish maqsadida ish bilan ta'minlash va potentsial yashil sektorlarda arzon mahsulotlarining ishlab chiqarish va eksport salohiyatini oshirishga qaratilgan.
Loyiha Rossiya Federatsiyasi hukumati tomonidan moliyalashtiriladi va O'zbekiston Respublikasi investitsiyalar va tashqi savdo vazirligi bilan hamkorlikda Birlashgan Millatlar tashkiloti taraqqiyot dasturi tomonidan amalga oshiriladi.
Jahon savdo tashkilotining ishi a'zo hukumatlar vakillari tomonidan olib boriladi, ammo uning ildizi sanoat va tijoratning kundalik faoliyatida yotadi. Savdo siyosati va muzokaralar bo'yicha pozitsiyalar poytaxtlarda tayyorlanadi, odatda xususiy firmalar, biznes tashkilotlari, fermerlar, iste'molchilar va boshqa manfaatdor guruhlarning maslahatlari hisobga olinadi. Ko'pgina mamlakatlarning Jenevada diplomatik vakolatxonasi bor, ba'zida JSTda maxsus elchi rahbarlik qiladi. Missiyalar rasmiylari Jahon savdo tashkilotining shtab kvartirasidagi ko'plab kengashlar, qo'mitalar, ishchi partiyalar va muzokaralar guruhlari yig'ilishlarida qatnashadilar. Ba'zida ekspertlar to'g'ridan-to'g'ri poytaxtlardan yuborilib, aniq savollar bo'yicha o'z hukumatlarining fikrlarini bildirishadi. Borgan sari mamlakatlar JSTda guruhlar va ittifoqlar tuzish uchun birlashmoqdalar. Ko'pgina hollarda, ular hatto bitta vakili yoki muzokaralar guruhidan foydalanib, bir ovozdan gapirishadi. Qishloq xo'jaligi bo'yicha muzokaralarda 20 dan ortiq koalitsiya takliflar yubordi yoki umumiy pozitsiya bilan muzokaralar olib bordi, ularning aksariyati hanuzgacha faol. Rivojlanayotgan mamlakatlar ishtirokidagi koalitsiyalar sonining ko'payishi JSTda savdolashish kuchining keng tarqalishini aks ettiradi. Bir guruh bu o'zgarishning siyosiy ramzi sifatida qaraladi, Argentina, Braziliya, Xitoy, Misr, Hindiston, Janubiy Afrika, Tailand va boshqa ko'plab mamlakatlarni o'z ichiga olgan G-20, ammo boshqa guruhlar ham bir-biriga o'xshash "G" lar bor. Koalitsiya qurish qisman iqtisodiy integratsiyaning tabiiy natijasidir - butun dunyoda ko'proq bojxona ittifoqlari, erkin savdo zonalari va umumiy bozorlar tashkil etilmoqda. Shuningdek, bu kichikroq mamlakatlar o'zlarining yirik savdo sheriklari bilan muzokaralarda savdolashuv kuchlarini oshirish va kichik guruh a'zolari o'rtasida maslahatlashuvlar o'tkazilganda ularning vakilligini ta'minlash vositasi sifatida qaraladi. Ba'zida mamlakatlar guruhlari umumiy pozitsiyalarni qabul qilganda osonroq erishish mumkin. Ba'zan guruhlar umumiy pozitsiyada turish uchun emas, balki murosaga kelish va tanglikdan chiqish uchun maxsus tuziladi. Ammo JSTda guruhlarning ta'siri to'g'risida qat'iy qoidalar mavjud emas. Eng yirik va keng qamrovli guruh - Evropa Ittifoqi va unga a'zo davlatlar. Evropa Ittifoqi yagona tashqi savdo siyosati va tarifiga ega bojxona ittifoqidir. A'zo davlatlar Bryussel va Jenevada o'z pozitsiyalarini muvofiqlashtirar ekan, Evropa Komissiyasining o'zi JSTning deyarli barcha yig'ilishlarida Evropa Ittifoqi uchun gapiradi. Evropa Ittifoqi ham har bir a'zo davlat kabi JSTga a'zo. Jahon savdo tashkilotining Janubiy Sharqiy Osiyo xalqlari assotsiatsiyasi (ASEAN) - Bruney Darussalom, Kambodja, Indoneziya, Malayziya, Myanma, Filippin, Tailand, Singapur va Vetnam a'zolari tomonidan iqtisodiy integratsiyaning kamroq darajasiga erishildi . (Qolgan a'zo Laos JSTga a'zo bo'lish uchun ariza topshirmoqda.) Shunga qaramay, ular ko'plab umumiy savdo manfaatlariga ega va tez-tez pozitsiyalarni muvofiqlashtirishga va bitta ovoz bilan gaplashishga qodir. Matbuot kotibining roli ASEAN a'zolari orasida o'zgarib turadi va ularni mavzuga muvofiq bo'lishish mumkin. MERCOSUR, Janubiy Umumiy Bozor (Argentina, Braziliya, Paragvay, Urugvay va Venesuela, Boliviya, Chili, Kolumbiya, Ekvador va Peru assotsiatsiyalangan a'zolar sifatida). Mintaqaviy iqtisodiy integratsiyaga oid so'nggi sa'y-harakatlar hali ularning saylovchilarining Jahon Savdo Tashkiloti masalalari bo'yicha tez-tez bitta vakili borligi darajasiga etgani yo'q. Masalan, Shimoliy Amerika erkin savdo shartnomasi: NAFTA (Kanada, AQSh va Meksika). Vaqti-vaqti bilan birlashtirilgan bayonotlarni taqdim etadigan boshqa guruhlar qatoriga Afrika guruhi , eng kam rivojlangan mamlakatlar , Afrika, Karib dengizi va Tinch okeani guruhi (ACP) va Lotin Amerikasi Iqtisodiy Tizimi (SELA) kiradi . Boshqa turdagi taniqli ittifoq - Cairns Group . U Urugvay raundi 1986 yilda qishloq xo'jaligi savdosini liberallashtirishni muhokama qilish uchun boshlanishidan oldin tashkil etilgan. Guruh xo'jalik muzokaralarida muhim uchinchi kuchga aylandi va o'z faoliyatini davom ettirmoqda. Uning a'zolari xilma-xil, ammo umumiy maqsad - qishloq xo'jaligini liberallashtirish kerak - va ular ichki va eksport subsidiyalarida katta mamlakatlar bilan raqobatlashish uchun resurslarga ega emaslar degan umumiy fikrga ega. Jahon savdo tashkilotining kotibiyati Jenevada joylashgan. Uning tarkibida 630 nafar xodim bor va uni bosh direktor boshqaradi. Uning vazifalariga quyidagilar kiradi: Jahon savdo tashkilotining delegatlari organlarini (kengashlar, qo'mitalar, ishchi partiyalar, muzokaralar guruhlari) muzokaralar va kelishuvlarni amalga oshirish uchun ma'muriy va texnik qo'llab-quvvatlash. Rivojlanayotgan va ayniqsa, eng rivojlangan mamlakatlarni texnik qo'llab quvvatlash. Jahon savdo tashkilotining iqtisodchilari va statistlari tomonidan savdo ko'rsatkichlari va savdo siyosatining tahlili. JST qoidalari va pretsedentlarini talqin qilish bilan bog'liq savdo nizolarini hal qilishda yuridik xodimlarning yordami. Yangi a'zolar uchun qo'shilish bo'yicha muzokaralar bilan shug'ullanish va a'zolikni ko'rib chiqadigan hukumatlarga maslahat berish. JSTning ayrim bo'limlari ma'lum qo'mitalarni qo'llab-quvvatlash uchun javobgardir: qishloq xo'jaligi bo'limi, masalan, qishloq xo'jaligi va sanitariya va fitosanitariya bo'yicha qo'mitalarga yordam beradi. Boshqa bo'linmalar JST faoliyatiga yanada kengroq ko'mak beradi: masalan, texnik hamkorlik, iqtisodiy tahlil va ma'lumotlar.


XULOSA
Xulosa shuki, Oʻzbekistonning xalqaro tashkilot vakillari bilan muzokaralari 2-3 yilga choʻzilishi ehtimoli mavjud. JSTga aʼzolik masalasi oson hal boʻlmaydi, oldinda juda murakkab bosqichlar turibdi. Bir maqolada masalaning barcha jihatlarini batafsil yoritishning imkoni yoʻq. Mavzu va muammolar koʻlami shu qadar kengki, ularning birortasini koʻzdan qochirish yangi muammoni keltirib chiqarishi mumkin. Misol uchun, togʻ-kon, neftgaz sanoati, energetika, temir yoʻl, havo yoʻllari sohalarida xususiylashtirish hali oxiriga yetkazilmaganligi jiddiy muhokama qilinishi lozim.
Eng muhim jihat shundaki, Oʻzbekiston, birinchi navbatda, oʻzining ichki iqtisodiy-ijtimoiy muammolarini hal qilishi kerak. Geoiqtisodiyot bilan ham jiddiy shugʻullanishga toʻgʻri keladi. Bir vaqtning oʻzida ikki tashkilot kuzatuvchisi sifatida ham JST, ham YEOII bilan hamkorlik qilinayotganligi rahbariyat oldida oʻta murakkab vazifalarning oqilona yechimini topishni koʻndalang qoʻyadi. Ushbu dolzarb masalalarning ijobiy yechimiga erishish uchun Oʻzbekistonning milliy taraqqiyot yoʻli va yuksak farovonlikka erishishiga xizmat qiladigan yangicha yondashuv hamda qarashlar belgilab olinadi, deb ishonamiz. JSTga aʼzolik, avvalo, monopolist boshqaruvga barham beradi va erkin raqobat muhitini yaratadi. Bunday dadil qadam esa yurtimiz istiqboli uchun, shubhasiz, muhim rol oʻynaydi.