O’zbеkiston rеspublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi urganch davlat univ еrsitеti jismoniy madaniyat fakult

Aholini reproduktiv salomatligini mustahkamlash masalalarii
Davlatimiz rahbarining 2009 yil 1 iyulda qabul qilingan “2009-2013 yillarda 
aholining reproduktiv salomatligini mustahkamlash, sog’lom bola tug’ilishi, 
jismoniy va ma’naviy barkamol avlodni voyaga yetkazish borasidagi ishlarni 
yanada kuchaytirish va samaradorligini oshirish chora-tadbirlari Dasturi 
to’g’risida”gi qarori ijrosiga alohida e’tibor qaratilmoqda. 
O’zbekiston Sog’liqni saqlash vazirligida reproduktiv salomatlik va sog’lom oilani 
shakllantirish asoslariga bag’ishlangan on-line muloqot psixogigienasi tashkil 
etildi.O’zbekiston Xotin-qizlar qo’mitasi, O’zbekiston Sog’liqni saqlash vazirligi, 
Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi va bir qancha mutassadi tashkilotlar 
hamkorligida shifokorlar bilan to’g’ridan-to’g’ri suhbat o’tkazildi. Ushbu tadbirda 
talaba va o’quvchi-yoshlar mamlakatimizning barcha viloyatlarida faoliyat 
ko’rsatayotgan tegishli vazirlik va idoralar vakillari, olimlar, mutaxassislar, 
shifokorlar bilan bevosita muloqot psixogigienasi qildi.O’zbekiston sog’liqni 
saqlash vaziri A.Ikromov va boshqalar Prezidentimiz Islom Karimov 

---

271 
rahnamoligida mamlakatimizda amalga oshirilayotgan “Sog’lom ona – sog’lom 
bola” konsepsiyasi inson manfaatlarini ta’minlash, barkamol avlodni kamolga 
yetkazish va aholining reproduktiv salomatligini mustahkamlashda muhim omil 
bo’layotganini ta’kidladi. 
YUrtimizda sog’liqni saqlash tizimida olib borilayotgan izchil islohotlar natijasida 
onalik va bolalikni muhofazalash bo’yicha zamonaviy tibbiyot muassasalarining 
mustahkam tizimi yaratildi. Bu borada aholiga samarali xizmat ko’rsatayotgan 
birlamchi tibbiy-profilaktika muassasalari, ixtisoslashgan tibbiyot markazlari, ona-
bola skrininggi tarmog’i muttasil rivojlanmoqda.“Sog’lom ona – sog’lom bola” 
g’oyasini o’zida mujassam etgan dasturni bajarishda davlat, jamoat tashkilotlari, 
tibbiyot va ta’lim maskanlarining izchil hamkorligi yo’lga qo’yildi. Ushbu dastur 
asosida ayollar, o’smir qizlar va inson sog’lomlashtirish haftaliklari doimiy 
o’tkazilmoqda. Ta’lim muassasalarida “Yosh oila quruvchilar maktabi” faoliyat 
yuritmoqda. Yoshlarga sog’lom turmush tarzi, reproduktiv salomatlikning 
ahamiyati, kashandalik, giyohvandlik va boshqa zararli illatlarning salbiy 
oqibatlari, jismoniy kamolot va ma’naviy yetuklikka erishish tamoyillari bo’yicha 
saboq berilayotir. Mazkur on-line muloqot psixogigienasini tashkil etishdan 
ko’zlangan maqsad ham, yoshlarning reproduktiv salomatlik, tibbiy ko’rik, nikoh 
qoidalari, sog’lom turmush tarziga oid bilim va ko’nikmalarini rivojlantirishdan 
iborat. Tadbirda yurtimizning barcha hududlaridan ming nafardan ko’proq talaba 
va o’quvchi-yoshlar bevosita ishtirok etib, ushbu mavzular yuzasidan o’zlarini 
qiziqtirgan savollarga javob oldi. Ular kelgusida o’zlari o’qiyotgan va yashayotgan 
hududlarda “tengdosh-tengdoshga” tamoyili asosida targ’ibot-tushuntirish ishlarini 
olib boradilar. SHarhlovchi F.H.Rahimova, e-mail: Namanganda Ijtimoiy 
tashabbuslarni qo’llab-quvvatlash fondi, viloyat hokimligi, “Kelajak nuri” 
nodavlat-notijorat tashkiloti, viloyat xotin-qizlar qo’mitasi hamda Bolalar sportini 
rivojlantirish jamg’armasi hamkorligida “Sog’lom qiz – sog’lom ona – sog’lom 
farzand – sog’lom kelajak” loyihasi doirasida o’tkazilgan yoshlar ijtimoiy 
aksiyasining yakuniy konferensiyasi bo’lib o’tdi. Mamlakatimizda onalar va 
bolalar salomatligini muhofaza qilish, aholining tibbiy madaniyatini oshirish, 
tibbiyot muassasalari faoliyatini yanada takomillashtirishga alohida e’tibor qaratib 
kelinmoqda.Prezidentimizning shu yil 1 iyulda qabul qilingan “2009-2013 yillarda 
aholining reproduktiv salomatligini mustahkamlash, sog’lom bola tug’ilishi, 
jismoniy va ma’naviy barkamol avlodni voyaga yetkazish borasidagi ishlarni 
yanada kuchaytirish va samaradorligini oshirish chora-tadbirlari Dasturi 
to’g’risida”gi qarori bu boradagi ishlarni yangi bosqichga ko’tarishda muhim omil 
bo’ldi.– SHu yil oktabr oyida Ijtimoiy tashabbuslarni qo’llab-quvvatlash fondi 
loyihasi asosida tashkil etilgan seminar-treninglarda to’rt mingga yaqin xotin-qiz 
ishtirok etdi, – deydi Namangan viloyati “Kelajak nuri” nodavlat-notijorat 
tashkilotining rahbari Dilshodbek Otaboyev. – Ushbu tadbirlar orqali 30 mingdan 
ziyod aholiga mazkur aksiyaning maqsad va mohiyati yetkazildi. YAkuniy 
konferensiyada ta’kidlanishicha, seminarlar doirasida Respublika Salomatlik va 
tibbiy statistika instituti va Respublika ixtisoslashtirilgan akusherlik va 
ginekologiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazining Namangan filiali, viloyat Ona va 

---

272 
bola skrining markazi va boshqa tibbiyot muassasalari mutaxassislari tomonidan 
joylarda ayollarning shamollash kasalliklari, jinsiy yo’l bilan yuquvchi 
infeksiyalar, xafvsiz onalikni ta’minlash va nogiron bolalar tug’ilishining oldini 
olish, onalik va bolalikni himoyalash yuzasidan nazariy bilimlar berildi, 
reproduktiv salomatlik profilaktikasi bo’yicha amaliy treninglar tashkil 
qilindi.Konferensiyada, shuningdek, aholining reproduktiv salomatligini 
mustahkamlash dasturining ijrosi, mazkur loyiha asosida tashkil qilingan ijtimoiy 
aksiyalarning yakuniy natijalari, xotin-qizlar kasalliklari va ularning profilaktikasi, 
nikoholdi tibbiy ko’rigining ahamiyati, xavfsiz onalik va bolalik omillari, yosh 
oilalarda tibbiy va shaxsiy gigiyena madaniyatini shakllantirish masalalari bo’yicha 
ma’ruzalar tinglandi. Surxondaryo viloyati Denov tumani tibbiyot birlashmasida
O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik palatasi Ekologiya va atrof 
muhitni muhofaza qilish masalalari qo’mitasi tomonidan “Surxondaryo 
viloyatining Denov, Sariosiyo, Uzun tumanlarida yod tanqisligini profilaktika 
qilish va erta aniqlash hamda ayollar va insonng reproduktiv salomatligini 
yaxshilashda qishloq vrachlik punktlari rolini oshirish” mavzuida davra suhbati 
o’tkazildi.Tadbirda O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik palatasi 
deputatlari, Surxondaryo viloyati hokimligi, sog’liqni saqlash boshqarmasi, tabiatni 
muhofaza qilish qo’mitasi, Fuqarolik jamiyati shakllanishini monitoring qilish 
mustaqil institutining hududiy bo’linmasi, Ekologiya va tibbiyot yo’nalishidagi 
nodavlat notijorat tashkilotlari mas’ul xodimlari, Denov, Sariosiyo va Uzun 
tumanlari hokimliklari, tibbiyot birlashmalari, “Kamolot” yoshlar ijtimoiy harakati 
tuman kengashi bo’limlari hamda ommaviy axborot vositalari vakillari ishtirok 
etdi. Istiqlol yillarida mamlakatimizda aholi salomatligini saqlash, onalik va 
bolalikni muhofaza qilish, har tomonlama sog’lom va barkamol avlodni voyaga 
yetkazish davlatimiz siyosatining ustuvor yo’nalishlaridan biriga aylandi. 
O’zbekiston Respublikasining “Fuqarolar sog’ligini saqlash to’g’risida”gi, “Yod 
yetishmasligi kasalliklari profilaktikasi to’g’risida”gi va boshqa qator qonunlari 
qabul qilinib, tibbiy xizmat ko’rsatishning huquqiy bazasi mustahkamlandi. 
Dunyoda atrof-muhitning o’zgarishi, yerlarning sho’rlanishi, yirik sanoat 
korxonalari chiqindilari va boshqa ko’plab masalalar bilan bog’liq global ekologik 
muammolar yuzaga keldi. Prezidentimiz Islom Karimov tashabbusi bilan ekologik 
holatni barqarorlashtirish, ona va bola salomatligini muhofaza qilish, aholi 
reproduktiv salomatligini yanada yaxshilash, sog’lom avlodni voyaga yetkazish 
yuzasidan izchil islohotlar amalga oshirilmoqda. Bu boradagi ishlar ko’lamini 
yanada kengaytirishda davlatimiz rahbarining 2009 yil 1 iyulda qabul qilingan 
“2009-2013 yillarda aholining reproduktiv salomatligini mustahkamlash, sog’lom 
bola tug’ilishi, jismoniy va ma’naviy barkamol avlodni voyaga yetkazish 
borasidagi ishlarni yanada kuchaytirish va samaradorligini oshirish chora-tadbirlari 
Dasturi to’g’risida”gi qarori muhim dasturilamal bo’layotir. Mazkur hujjatning 
ijrosi yuzasidan Surxondaryo viloyatida ham muayyan ishlar amalga oshirilmoqda. 
Bu borada qishloq vrachlik punktlarining alohida o’rni bor. Davra suhbati 
qatnashchilari viloyatning Uzun, Sariosiyo, Denov, Oltinsoy, SHo’rchi va 
Qumqo’rg’on tumanlari aholisi “Tojikiston alyumin kompaniyasi” davlat unitar 

---

273 
korxonasi chiqindilaridan aziyat chekayotganini ta’kidladi. Korxona chiqarayotgan 
zaharli moddalar endokrin, markaziy nerv sistemasi, nafas tizimi, yurak, qon-tomir, 
tayanch harakat tizimi kasalliklariga sabab bo’lmoqda. Zararli moddalar, ayniqsa, 
xotin-qizlar va bolalar salomatligiga salbiy ta’sir ko’rsatayotir. Mazkur 
hududlardagi qishloq vrachlik punktlarida kasalliklarni erta aniqlash, ularning 
oldini olish yuzasidan barcha zarur chora-tadbirlar ko’rilmoqda. Tahlillar bu 
borada amalga oshirilayotgan ishlar ko’lamini yanada kengaytirishni, yod 
yetishmasligi va boshqa kasalliklarning oldini olishga alohida e’tibor qaratishni 
taqozo etmoqda. Xususan, malakali tibbiyot kadrlarini tayyorlash va qayta 
tayyorlash tizimini yanada takomillashtirish, qishloq vrachlik punktlarida 
zamonaviy laboratoriya asbob-uskunalaridan yanada samarali foydalanish, yod 
yetishmasligi kasalligiga chalingan bemorlarni ijtimoiy qo’llab-quvvatlash, 
mahalliy farmatsevtika sanoatida yod yetishmasligiga qarshi sifatli dori vositalari 
ishlab chiqarishni rivojlantirish lozim. Davra suhbatida Oliy Majlis Qonunchilik 
palatasi deputatlari A.Qurbonov, S.Rahmatov, T.Toshboyev, O’zbekiston ekologik 
harakati viloyat bo’limi rahbari B.Bobomurodov va boshqalar shu haqda atroflicha 
so’z yuritdi.Aholining asosiy qismi qishloqlarda istiqomat qiladi, – deydi Denov 
tumani tibbiyot birlashmasi bo’lim boshlig’i S.SHokirov. – Ularga 35 qishloq 
vrachlik punkti sifatli va malakali tibbiy xizmat ko’rsatayotir. Tumanimizda joriy 
yilning o’tgan davrida 83 ming 752 nafar tug’ish yoshidagi ayol tibbiy ko’rikdan 
o’tkazildi. Ularning ayrimlarida aniqlangan kasalliklar statsionar va ambulatoriya 
sharoitida davolandi. SHuningdek, yod yetishmasligi kasalligiga chalingan ikki 
ming 110 nafar bola sog’lomlashtirildi. Bu boradagi ishlar izchil davom etmoqda. 
Davra suhbatida aholining reproduktiv salomatligini mustahkamlash, onalik va 
bolalikni muhofaza qilish, sog’lom avlodni voyaga yetkazish borasida uchrayotgan 
ayrim muammolarni bartaraf etish yuzasidan taklif va tavsiyalar ishlab chiqildi. 
Aholi repraduktiv salomatligini mustahkamlash, sog’lom bola tug’ilishi, jismoniy 
va ma’naviy rivojlangan avlodni shakllantirish yuzasidan amalga oshirilayotgan 
ishlarni kuchaytirish va ular samaradorligini oshirish (hukumat komitsiyasining 
2009 23 aprel bayoni) hujjatining mazmun mohiyati Quydagicha: aholi urtasida 
reproduktiv salomatlikni mustahkamlash, soglom bola tugilishi, jismoniy va 
barkamol avlodni shakllantirish, oilada erkaklarni ma’suliyatini oshirish, oila 
mukaddasligi kabi kadriyatlarni tushuntirish va targib etish maksadida viloyat 
hokimligi va viloyat soglikni saklash boshkarmasi bilan hamkorlikda Mahsus 
jamoatchilik kengashi tuzilgan. Kengashning asosiy maksadi keng jamoatchilik 
urtasida tushuntirish va targib etish ishlarini tizimli yulga kuyishni ta’minlash, bu 
borada davlat va jamoat tashkilotlari hamda jamoatchilik faolligini oshirishga 
erishishdan iboratdir. Aholi o’rtasida tushuntirish va targibot ishlarini olib 
borishda «Behatar onalik», «Soglom turmush tarzi» mavzusi asosida ishlar olib 
boriladi.
.