O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi urganch davlat universiteti

 
10-MAVZU.
 
MEHMONXONA XO„JALIGIDA KADRLARNI 
REJALASHTIRISH VA BOSHQARISH 
Reja: 
1.Mehmonxona  xo„jaligida  kadrlarni  rejalashtirishning  mohiyati,  maqsad 
va vazifalari 
2.Mehmonxonalarda kadrlarni rejalashtirishga qo„yiladigan talablar 

---

 

53 
3.Mehmonxona  xo„jaligida  kadrlarni  rejalashtirishning  asosiy  turlari  va 
bosqichlari 
4.Mehmonxona kadrlarini o„qitish va rivojlantirish 
 
1.Mehmonxona xo„jaligida kadrlarni rejalashtirishning mohiyati, maqsad 
va vazifalari 
Turg‘unlik  davrida  respublikamiz  iqtisodiyotidagi  to‗liq  bandlik  qo‗shimcha 
kapital  mablag‘lar  sarflash,  ish  kuni  soatlarining  qisqartirilishi  va  ta‘tillarning 
ko‗paytirilishi  hisobiga  yangi  ishchi  o‗rinlarining  vujudga  keltirilishi  mehnat 
bozorida  malakali  ishchilarga  bo‗lgan  tanqislikning  o‗sishiga  sabab  bo‗ldi.  Fan-
texnika  taraqqiyoti  va  bozor  iqtisodiyotiga  o‗tish  bilan  bog‘liq  tashkiliy 
yangiliklarning joriy etilishi mehnat sharoitini yaxshilash bilan bir qatorda insonning 
bilim darajasi va ruhiy-fiziologik imkoniyatlariga yangi talablar qo‗ydi.  
Bu  o‗z  navbatida  yuqori  malakali  kadrlarga  va  ishlab  chiqarishning  ruhiy-
fiziologik  talablariga  javob  beradigan  kadrlarga  bo‗lgan  tanqislikni  oshirdi. 
Rahbarlikning  ma‘muriy-buyruqbozlik  usullari  boshqarish  sohasida  pishik-puxta 
vositalarga ega bo‗lmagani sababli respublikamiz viloyatlarining ba‘zilarida ijtimoiy 
keskinlikka samarali barham berish yoki uni kamaytirishga yetarli darajada muvaffaq 
bo‗la olmadi. 
Mamlakatimizda  bozor  munosabatlarini  amalga  oshirish  o‗ziga  xos 
xususiyatlarda, ya‘ni ijtimoiy yo‗naltirilgan himoya yo‗li bilan amalga oshirilayotgan 
bo‗lsada  bizga  qoldirilgan  iqtisodiy  meros  mustaqillik  davrining  boshlang‘ich 
davrida  ma‘lum  darajada  ijtimoiy  keskinlik  yaratdi.  Ijtimoiy  keskinlik  esa  hayot 
qurishning  sifatini,  avvalo  mehnat  qilish  bilan  bog‘liq  hayot  sifatini  o‗stirishga 
bo‗lgan ehtiyojlar oqibatida kelib chiqdi.  
Bunday  paytda  mehnat  qilish  bilan  bog‘liq  hayotning  sifat  darajasi  insonga 
munosib bo‗lgan mehnat sharoitini yaratib berish va har bir xodimning mehmonxona 
ishlarini  boshqarishda  ishtirok  etishi  mumkinligida  o‗z  ifodasini  topdi.  Har  qanday 
usullarda  foydalangan  holda  mahsulot  ishlab  chiqarish  rejasining  bajarilishiga 
erishishni  ta‘minlay  olmadi,  chunki  xodimlarda  mehnatdan  qoniqish  tuyg‘usi 
oshmadi, xodimdan foydalanish yaxshilanmadi.  
Odamlarga    rahbarlik  qilishga  qaratilgan  ma‘muriy  usullar  insonni  sezmas, 
uning talab-ehtiyojlari bilan hisoblashmas edi.Uzoq muddatga mo‗ljallangan, kadrlar 
siyosatining  kelajagiga  qaratilgan  va  bu  barcha  jihatlarni  hisobga  oladigan 
konsepsiyani  kadrlarni  rejalashtirish  yordami  bilan  amalga  oshirish  mumkin. 
Xodimni  boshqarishning  bu  usuli  ish  beruvchilar  bilan  ish  oluvchilarning 
manfaatlarini kelishtirish va muvozanatlashtirishga qodirdir. 
Kadrlarni  rejalashtirish  shundan  iboratki,  u  odamlarga  zarur  vaqtda  va  kerakli 
miqdordagi  ish  o‗rinlarini  ularning  qobiliyatlari,  mayllari  va  ishlab  chiqarish 
talablariga muvofiq ta‘minlab berishni vazifa qilib qo‗yadi. Ish o‗rinlari unumdorlik 
va  asoslash  nuqtai-nazaridan  ishlovchilarga  o‗z  qobiliyatlarini  eng  maqbul  tarzda 
rivojlantirish, mehnat samaradorligini oshirish imkonini berishi, insonga xos mehnat 
shart-sharoitlari yaratish va bandlikni ta‘minlash talablariga javob berishi lozim.  

---

 

54 
Kadrlarni  rejalashtirish  mehmonxona  manfaatlari  nuqtai-nazaridan  ham,  uning 
xodimi  manfaatini  ko‗zlab  ham  amalga  oshiriladi.  Mehmonxona  uchun  kerakli 
vaqtda,  kerakli  o‗rinda,  zarur  miqdorda  hamda  tegishli  malakaga  ega  bo‗lgan 
shunday  xodimga  ega  bo‗lish  muhimki,  ular  ishlab  chiqarish  vazifalarini  hal  qilish, 
uning o‗z maqsadlariga erishishi uchun zarur bo‗ladi. Kadrlarni rejalashtirish ancha 
yuqori  mehnat  unumdorligini  qo‗lga  qiritish  va  ishdan  qoniqish  hosil  qilish  uchun 
shart-sharoitlar yaratib berishi lozim. Odamlarni birinchi navbatda o‗z qobiliyatlarini 
rivojlantirish  uchun  shart-sharoitlar  yaratib  berilgan,  yuqori  hamda  doimiy  ish  haqi 
olib  turish  kafolatlangan  ish  o‗rinlari  jalb  qiladi.  Mehmonxonadagi  barcha 
xodimning  manfaatlarini  hisobga  olish  kadrlarni  rejalashtirish  vazifalaridan  biri 
hisoblanadi.  Shuni  yodda  tutish  kerakki,  kadrlarni  rejalashtirish  mehmonxonadagi 
umumiy  rejalashtirish  jarayoniga  qo‗shilib  ketgan  taqdirda  samarali  bo‗ladi.
 
Kadrlarni rejalashtirish quyidagi savollarga javob berishi lozim: 
- qanday malakali qancha xodim qachon va qayerda bo‗ladi? 
- kerakli  xodimni  ijtimoiy  zarar  yetkazmagan  holda  qanday  qilib  jalb  qilish  va 
ortiqcha xodimni qisqartirish mumkin? 
- xodimni  ularning  qobiliyatlariga  muvofiq  qanday  qilib  yaxshiroq  foydalanish 
mumkin? 
- yangi  yuqori  malaka  talab  qiladigan  ishlarni  bajarish  uchun  qanday 
kadrlarning  rivojlanishini  ta‘minlash  va  ishlab  chiqarishning  talab-ehtiyojlariga 
muvofiq ularning bilimlarini qo‗llab-quvvatlab turish mumkin? 
- kadrlarga  doir  rejalashtirilgan  tadbirlar  qanday  xarajatlar  qilinishini  talab 
etadi? 
- kadrlarni 
rejalashtirish 
xodimlar 
bilan 
ishlashning 
tezkor 
rejasida 
birlashtirilgan  va  o‗zaro  bir-biri  bilan  bog‘langan  butun  bir  tadbirlar  majmuini 
amalga oshirish orqali ro‗yobga chiqariladi.