Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti

 
Egiluvchanlikni 
tarbiyalash. 
Egiluvchanlik 
deganda 
tayanch-harakat 
apparatining  morfofunksional  xususiyatlari  tushunilib,  bu  xususiyatlar  shu 
apparatning  zvenolari  harakatchanligini  belgilaydi.  Harakatlarning  maksimal 
amplitudasi  egiluvchanlikning  mezoni  bo‘lib  xizmat  qiladi.  Amplituda  burchak 
o‘lchovlarida  yoki  chiziqli  o‘lchovlarda  ifodalanadi.  Egiluvchanlikning  ikki  turi 
farqlanadi: faol va sust egiluvchanlik.
13
 
Faol  egiluvchanlik  kishining  o‘z  mushaklari  kuch  berishi  hisobiga  namoyon 
bo‘ladi.  Sust  egiluvchanlik  gavdaning  harakatla-nayotgan  qismiga  tashqi  kuchlar–
og‘irlik kuchi, sherikning qarshiligi va shu kabi kuchlardan foydalanganda namoyon 
bo‘ladi. 
Egiluvchanlik  mushak  va  to‘qimalarning  elastikligiga  bog‘liq  bo‘ladi. 
Mushaklarning  elastiklik  xususiyatlari  ko‘p  darajada  markaziy  nerv  tizimining 
ta’sirida o‘zgarishi mumkin. 
Egiluvchanlikning namoyon bo‘lishi muhitning tashqi haroratiga ham bog‘liq 
bo‘ladi.  Egiluvchanlik  charchash  ta’sirida  sezilarli  o‘zgaradi,  jumladan,  faol 
egiluvchanlik  ko‘rsatkichlari  kamayadi,  sust  egiluvchanlik  ko‘rsatkichlari  ortib 
boradi. 
Egiluvchanlikni 
tarbiyalash 
uchun 
harakat 
amplitudasi 
oshirilgan 
(cho‘ziluvchanlikni  oshiradigan)  mashqlardan  foyda-laniladi.  Harakatlarda  biror 
bo‘g‘indagi  harakatchanlikning  ortishi  shu  bo‘g‘indan  o‘tadigan  mushaklarning 
qisqarishi  hisobiga  ro‘y  beradi.  Harakatlar  bajarilish  xarakteriga  ko‘ra  bir-birlaridan 
farq  qiladi:  bir  fazali  mashqlar  va  prujinasimon  mashqlar;  silkinish  va  ma’lum 
holatlarni qayd qilib turish; og‘irliklar bilan mashqlar.  
CHo‘ziluvchanlikni oshiradigan mashqlarni seriyalar bilan har birini bir necha 
marta takrorlab bajarish tavsiya etiladi. Bunda seriyadan seriyaga o‘tgan sari harakat 
                                                           
13
 И.А Винер-Усманова, Е.С. Крючек.  Художественная гимнастика. 2014.  124 с. 
 

---

amplitudasi orttirib boriladi. Har bir mashg‘ulotda cho‘ziluvchanlik mashqlarini sal-
pal og‘riq paydo bo‘lguncha bajarish lozim.  
Egiluvchanlik  mashqlari  mustaqil  bajarish  uchun  topshiriq  sifatida  berilishi 
mumkin.  Egiluvchanlik  mashqlari  tayyorgarlik  qismida,  asosiy  qismning  oxirida  va 
boshqa mashqlar oralig‘ida bajariladi.