O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi toshkent davlat sharqshunoslik instituti

Keyns tenglamasi  

Pulga bo`lgan talab Keyns iqtisodiy maktabida quyidagich aks etgan: 

M/P=f(Y;i), 

Bu yerda:   M/P – real pul zahirlariga talab (pulga bo`lgan real talab) 

 

 

Y – ishlab chiqarish hajmi (real YaIM) 

 

 

i – obligatsiyalar bo`yicha kutilayotgan foiz stavka. 

Keynsning  fikricha,  iqtisodiy  subyektlar  pulga  nafaqat  iste`mol  harajatlari 

uchun,  balki  jamg`armalarni  shakllantirish  uchun  ham  pulga  ehtiyoj  sezadilar. 

Shuningdek, ular fond bozorlarida qimmarli qog`ozlarni sotib olsih va keyinchalik 

foyda  olish  maqsadida  yanada  qimmatroq  narhda  sotish  uchun  yuzaga  keladigan 

talab  asosida  pulga  talab  sezadilar.  Obligatsiyalar  narhi  qanchalik  yuqori  (foiz 

normasi  shunchalik  past)  bo`lsa,  uning  pasayishi  (foiz  stavkasining  oshishi) 

haqiqatga  yaqindir.  Shu  tariqa  keyncha  nazariyada  pulga  bo`lgan  talab  oldindan 

                                                           

7

 И.П.Крымов. Банковский механизм удовлетворения спроса на деньги: Монография. – Оренбург: ИПК ГОУ 

ОГУ, 2006. – С.39. 

---

27

 

 

bashorat  qilish  qiyin  bo`lgan  (ayniqsa,  iqtisodiy  nobarqarorlik  sharoitida) 

kutilayotgan foiz stavkasiga bog`liq. 

Real YaIM qanchalik ko`p bo`lsa, pulga bo`lgan real talab shunchalik katta 

bo`ladi,  va  aksincha.  Foiz  stavkasi  qanchalik  yuqori  bo`lsa,  pulga  bo`lgan  talab 

shunchalik kam bo`ladi.  

Iqtisodiyot  nazariyasi,  klassik  va  keynscha  iqtisodiy  maktablarda  yuzaga 

kelgan  pulga  bo`lgan  talab  nazariyayalaridan  tashqari,  markscha,  neoklassik, 

monetar  va  boshqa  nazariyalar  ham  mavjud.  Bu  hamma  nazariyalar  bir  birini 

to`ldirib  boradi  va  iqtisodiy  taraqqiyot  darajasiga  bog`liq  ravishda  qiyinlashib 

boradi. 

Pul taklifi 

Pul  taklifini  Markaziy  bank  va  bank  tizimi  amalga  oshiradi.  Bulardan 

tashqari  boshqa  subyektlar  ham  almashinuv  va  to`lov  vositalarini  yuzaga 

keltirishlari  mumkin.  Bular  pul  o`rnida  emas,  balki  uning  o`rnini  bosuvchi  vosita 

sifatida qaraladi (masalan, veksellar). Markaziy bank va bank tizimining pul taklifi 

natijasida  muomaladagi  pul  massasi  qaraladi.  Bu  makroiqtisodiy  ko`rsatkich 

iqtisodiy  holatning  boshqa  muhim  ko`rsatkichlari  (inflyatsiya,  YaMM,  foiz 

stavkasi va boshqalar) bilan bog`liq. Pul hokimiyati (Markaziy Bank va hukumat) 

ning butun e`tibori pul taklifiga qaratilgan. 

 Pul  massasi  tovar  va  hizmatlar  to`lovi  uchun  ko`zlangan,  shuningdek, 

moliyaviy  (kredit  tashkilotlaridan  tashqari)  va  nomoliyaviy  tashkilotlar,  jismoniy 

shaxslarning jamg`armarini shakllantirish maqsadida to`plangan pul vositalarining 

majmuidir.  

Hozirgi  vaqtta  bir  biridan  farqli  bo`lgan  pul  massasining  komponentlari 

alohida  agregatlarga  bo`linadi.  Bu  agregatlar  pul  massasining  alohida 

komponentlarining  yalpi  ko`lami  to`g`risida  ma`lumot  beradi.  Jahon  tajribasida