O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi toshkent temir yo'l muhandislari instituti

4.1. Mikroiqlim va uning kattaliklari haqida tushunchalar.

Sexlardagi mikroiqlim yoki meteorologik sharoitlar quyidagi kattaliklar bilan harakterlanadi.

• 
  havoning harorati- t(^oS; K);
  
• 
  nisbiy namlik - φ (%);
  
• 
  ish joyidagi havoning harakat tezligi- v (m/s);
  
• 
  atmosfera bosimi- P (Pa, mm.simob ustuni).
  

Odamning normal hayoti odatda 734-1267 Pa (550-950 mm. simob ust.) bosim diapazonida kechadi.
Odam doimo atrof- muhit bilan haroratning o’zaro ta`siri ostida bo’ladi. Organizmdagi fiziologik jarayonlar normal kechishi uchun, uning ortiqcha issiqligi atrof-muhitga berib turilishi kerak. Organizmdan ajralib chiqayotgan issiqlik bilan atrof- muhitning sovuta olish xususiyatining mutanosibligi eng qulay sharoit (komfort) hosil qiladi. Komfort sharoitida kishini bezovta qiluvchi organizmning qizib yoki sovub ketishi kuzatilmaydi.
Ma`lum ish bajarish vaqtida normal harorat hissiyoti issiqlik balansi tufayli ta`minlanadi.
Issiqlik balansi formulasi.
Q=Qu+Qk+Qn+Qb+Qx (4.1)
Bu erda Qu- kiyimning issiqlik o’tkazuvchanligi;
Qk- tana ( badan) atrofidagi konveksiya;
Qn- atrofdagi yuzalarga nurlanish;
Qb- teri yuzasidan namlikning bug’lanishi;
Qx- nafas olishda so’rilayotgan havoning isishi.
Shu issiqlik balansi tufayli odam tanasining harorati atrof- muhitning har qanday sharoitda ham bir xil ya`ni 36,5 ^oS bo’ladi. Organizmning bu ajoyib, o’z haroratini doimo bir xil ushlab tura olish xususiyati (termoregulyatsiya) juda muhimdir. (sovqotgan titrash va qizib ketganda terlash sabablarini tushuntirish “Kavkaz asirasi” filmi).
Kishi yuqori harorat sharoitida ishlaganda ortiqcha issiqlik, terlash natijasida teri orqali namlikning bug’lanishi tufayli yuz beradi va ter bilan birga organizm uchun zarur bo’lgan tuzlar ham chiqib ketadi. Shuning uchun issiq tsexlarda ishlovchilar, sporttsmenlar uchun sho’rroq suv beriladi.
Havoning namligi organizm haroratini o’z-o’zini boshqarishida muhim rol o’ynaydi. Nisbiy namlikning yuqori bo’lib ketishi (φ=85%) ortiqcha issiqlikni teri orqali chiqib ketishiga to’sqinlik qilsa, past namlik (φ=20%) shilliq pardalarning qurib qolishiga va organizmning qiynalishiga olib keladi. Nisbiy namlikning eng ma`qul (optimal) qiymatlari 40-60 % ni tashkil qiladi.
Kishi o’zini ishxonasida yaxshi xis qilishida yana havoning harakati muhim rol o’ynaydi. Issiq tsexlarda havo harakati tezligi organizmga ijobiy ta`sir ko’rsatadi va aksincha past haroratli tsexlarda esa havo harakati tezligining katta bo’lishi kishini shamollatib qo’yishi mumkin. [1]