|
5. IS-Lm modelida pul-kredit siyosating tahlili
Monetar siyosat qanday qilib LM egrichizig`ini siljitadi va qisqa davrda muvozanatni o`zgartiradi?
Keling, endi monetar siyosatining ta`sirini ko`rib chiqaylik. Pul taklifini o`zgarishi daromadning har qanday darajasiga ta`sir etadi. Shuningdek pul bozoridagi muvozanat foiz stavkasi o`zgarishiga olib keladi va shu tariqa LM grichizig`i siljiydi.
IS-LM modelida soliqlar kamayishi soliqlarning pasayishi IS egri chizig`ini o`nga siljitadi muvozanat Anuqtadan B nuqtaga harakatlanadi. Daromad Y1dan Y2 gacha ortadi va foiz stavkasi r1 dan r2. gacha oshadi.
2- rasm IS-LM modeli
Pul ta`minoti o`sishini ko`rib chiqaylik. M ortishi real pul M/P qoldiqlarini o`sishiga olib keladi, narxlar darajasi P, qisqa muddatda belgilanadi.
Likvidlikning afzallik nazariyasi shuni ko`rsatadiki, daromadning har qanday darajasi uchun, real pul qoldig`i ko`payishi foiz stavkasi kamayishiga olib keladi. Shuning uchun, LM egri chizig`i 11-3 rasmdagi kabi, muvozanat A nuqtadan B nuqta tomon og`adi. Pul massasining ko`tarilishi foiz stavkasini kamaytiradi va daromad darajasini ko`taradi.
IS-LM modelida pul taklifi oshishi.
Pul taklifidagi oshish LM egri chizig’ini pastga ko’chiradi. Muvozanat nuqta A dan B nuqtaga ko’chadi. Daromad Y1 dan Y2 ga ko’tarilidi va foiz darajasi r1 dan r2 ga ko’tariladi.
2 ... daromad ko'taradigan ..
3 ... va foiz stavkasini kamaytiradii
3- rasm IS-LM modelida pul taklifi oshishi.
IS-LM (investitsiya - jamg’armalar, likvidlilikning afzalligi - pul) modeli foiz stavkasi R bilan daromadlar Y ning bir vaqtning o’zida har ikkala bozorda muvozanatni ta’minlaydigan kombinatsiyalarini topish imkonini beradi.
Modelning asosiy tenglamalari quyidagilar:
1. Y=C +I + G +Xn — asosiy makroiqtisodiy ayniyat.
2. C = a+b (Y-T) — iste’mol funksiyasi, bu yerda T = Ta + tY.
3. I = e-dR — investitsiya funksiyasi.
4. Xn = d- m`Y - nR — sof investitsiya funksiyasi.
5. M/P =kY - hR — pulga talab funksiyasi.
IS-LM modelida ko’rilgan barcha tenglamalar bajarilsa muvozanatga erishiladi.
Modelning endogen o’zgaruvchilari Y,C,I,Xn va foiz stavkasi R.
Modelning ekzogen o’zgaruvchilari G, Ms va chegaraviy soliq stavkasi t.
a,b,c,d,m`,n,k va h empirik koeffitsientlar bo’lib, musbat va nisbatan barqarordir.
Y haqiqiy < Y potentsial bo’lgan qisqa muddatli davrga muvozanat ko’rib chiqilayotganda, modelda, baholar darajasi o’zgarmas, foiz stavkasi R va daromad Y o’zgaruvchan deb olinadi.
Y haqiqiy = Y potentsial bo’lgan, ya’ni to’liq bandlik sharoitida baholar darajasi R o’zgaruvchan, Ms nominal kattalik va boshqa barcha o’zgaruvchilar real kattaliklardir.
Xulosa
Pul va tovar bozorlari doimiy o’zaro aloqada bo'ladi. Bitta bozordagi o'zgarishlar boshqasida aks etadi. Ushbu bozorlarning o'zaro ta'siri jarayoni IS-LM modeli bilan namoyish etiladi, unda tovar va pul bozorlari yagona makroiqtisodiy tizimning qismlari sifatida namoyish etiladi. IS-LM modeli fiskal va pul-kredit siyosatining iqtisodiyotiga ta'sirini baholashga imkon beradi. Fiskal xarajatlarning ko'payishining oqibatlaridan biri foiz stavkalarining ko'tarilishi bo'lib, bu investitsiyalar va xususiy iste'molning kamayishiga olib keladi. Bandlikning ko'payishi bilan davlat xarajatlarining ko'payishi ishlab chiqarishni ko'payishiga va shu bilan birga narxlar darajasining oshishiga yordam beradi. To'liq bandlik holatida faol fiskal siyosat narxlar darajasining oshishiga olib keladi va talab inflyatsiyasini keltirib chiqaradi.
Pul-kredit siyosati, pul taklifining ko'payishi milliy daromadning oshishiga va foiz stavkalarining pasayishiga olib kelganda eng samarali hisoblanadi. Likvidlik tuzog'ida pul-kredit siyosati qabul qilinishi mumkin emas, chunki u inflyatsiyaga olib keladi. O'tish davri iqtisodiyoti sharoitida, iqtisodiy tartibga solishning bozor mexanizmlari, qoida tariqasida, yetarlicha ishlab chiqilmaganligi va bank tizimida ishlamasligi sababli, pul-kredit siyosati vositalarini tanlash va amalga oshirish yo'nalishlari, muammolari juda qiyin. muhim moliyaviy, tashkiliy va texnologik salohiyatga ega. ... Bundan tashqari, ijtimoiy-siyosiy vaziyatning o'ziga xos xususiyatlari va ishbilarmonlik madaniyati asosan ijtimoiy-iqtisodiy siyosat uchun ham, xususan pul-kredit siyosati uchun ham mumkin bo'lgan alternativalar doirasini, tashkilotning ayrim shakllari va tartibga solish vositalarining samaradorligi (samarasizligi) ni belgilaydi.
O’zbekiston Respublikasining pul-kredit siyosati va soliq-byudjet siyosati ijtimoiy-iqtisodiy siyosatning umumiy kontekstida amalga oshiriladi va har xil shok hodisalarining oldini olish (yoki minimallashtirish) bilan birga milliy iqtisodiyotni isloh qilish uchun qulay sharoitlar yaratishga qaratilgan. Mamlakatda makroiqtisodiy muvozanatga ta'sir o'tkazish uchun ushbu vositalardan foydalanish hali ham mukammalligidan uzoq bo'lsa-da, so'nggi yillarda ularning samaradorligini oshirish uchun islohotlar amalga oshirilmoqda. Umid qilamizki, O’zbekiston Respublikasi Hukumati va O’zbekiston Respublikasi Milliy bankining malakali va izchil siyosati mamlakat iqtisodiyoti uchun jiddiy yo'qotishsiz global iqtisodiy inqiroz oqibatlarini engishga imkon beradi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
