O’zbеkiston rеspublikasi oliy va o’rta maxsus ta'lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

5.2.  Tovar raqobatbardoshligini baxolash bosqichlari 
 Tovar  raqobatbardoshligini  baxolash  asosan  uch  bosqichdan  iborat. 
Bo’lar quyidagilardan iborat: 
 Birinchi  bosqich  —  bozorni  taxlil  etish  va  qiyos  tarzida  foydalanish 
uchun  eng  raqobatbardosh  namuna-tovarni  tanlash.  Namunani  tanlash 
raqobatbardoshlikni  taxlil  qilishning  eng  mas’uliyatli  vazifalaridan  biri 

---

74 
 
xisoblanadi.  By  bosqichda  xatolarga  yo’l  qo’yish  jami  ish  natijalarini 
yo’qqa  chiqarishi  mumkin.  Namuna  taxlil  qilinadigan  tovar  mansub 
bo’lgan  tovarlar  guruxidan,  shu  bozorga  xos,  keng  doirada  xaridorlar 
xurmatini qozongan bo’lishi lozim.  
  Ikkinchi bosqich - ikkala tovarda kiyoslanadigan tomonlar majmuini 
belgilash.  Shuni  ta’kidlash  lozimki,  bozorga  chiqarish  mo’ljallanayotgan 
(loyixalanayotgan)  tovar  bilan  bozorda  bo’lgan  tovarning  parametrlari 
shunchaki  oddiy  qiyoslanadigan  bo’lsa,    raqobatchi  tovarlar    xaridorlar 
extiyojlarini qay darajada qondira olishi xamda xaridorlarning kelajakdagi 
talablariga  qay  darajada  javob  bera  olishi  masalasi  e’tibordan  chetda 
qoladi.  Shu  sababli  xar  qanday  loyixa  eng  mukammal  ma’noda 
iste’molchilarning  extiyojlarini  aniq-ravshan  ifodalashdan  boshlanmog’i 
lozim.  
 Uchinchi  bosqich  -  tashqiliy  parametrlar-  yetkazib  berish  shartlari, 
yetkazib berishning butligi, kafolat muddatlari, shartlari va boshqalar. 
Porter  o`zining  “Millatlar  Raqobatdoshligining  Ustunligi”  asarida 
raqobatdoshlikdagi ustunlikga erishish uchun korxonalar quyidagi 4 asosiy 
omilni:  narxdagi  liderlik,  narx  nazorati,  boshqalardan  ajralib  turish  va 
bozor nazoratini o`zida saqlashi kerakligini ta`kidlab o`tgan
22
.  Tovarning 
iste’mol  parametrlari  majmuini  aniklash  —  uning  raqobatbardoshligini 
taxlil  qilishdagi  eng  muxim  ish  xisoblanadi.  Shundan  keyin  bu 
parametrlarning  ierarxiyasi  belgilanadi,  bunda  istemolchi  uchun  eng 
muxim bo’lgan tomonlar birinchi o’ringa ko’yiladi.