O’zbеkiston rеspublikasi oliy va o’rta maxsus ta'lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

4.1. Raqobatbardoshlik tushunchasining iqtisodiy mazmuni 
va o’ziga xos xususiyatlari. 
Mamlakat  va  mintaqalar  iqtisodiyotini  rivojlanishini  tartibga 
solishning  muhim  yo’nalishlaridan  biri  ularning  raqobatbardoshligini 
oshirish  bilan  bog’liq.  O’zbekiston  Respublikasi  Prezidenti  I.A.  Karimov 
ta’kidlab  o’tganlaridek:  «Mamlakatning  raqobatbardoshligini  ta’minlash 
uchun  iqtisodiyotni  tarkibiy  o’zgartirish  jarayonlarini  chuqurlashtirish 
siyosatini  davom  ettirish  lozim»
18
.  Ushbu  ustuvor  yo’nalish  ma’lum 
darajada mintaqalarga ham taalluqlidir. 
Raqobatbardoshlik  tushunchasi  XX  asrning  oxiri  va  XXI  asrning 
boshlarida  xorijiy  davlatlarda  mintaqaviy  siyosatni  belgilab  beruvchi 
asosiy  tamoyilga  aylanmoqda.  Iqtisodchi  olimlar  tomonidan  mintaqaviy 
raqobatbardoshlikka  bag’ishlangan  bir  qator  monografiyalar,  maqolalar 
chop etilmoqda va maxsus ilmiy tadqiqot ishlari amalga oshirilmoqda. 
Mintaqalar 
raqobatbardoshligi 
nazariyasi 
endigina 
shakllanayotganligi  sababli  uning  mazmuni,  tushunchasi  bo’yicha  olimlar 
                                                 
18
  Каримов  И  А.  Асосий  вазифамиз  ватанимиз  тараққиёти  ва  ҳалқнинг  фаровонлигини  янада  юксалтиришдир.  Т. 
Ўзбекистон, 2010, 59 б.
 

---

60 
 
o’rtasida  turli  qarashlar  va  ta’riflar  mavjud.  Fikrimizcha  mintaqa 
raqobatbardoshligi  -  uning  raqobatbardoshlik  afzalliklaridan  samarali 
foydalangan  holda  raqobatbardosh  tovarlar  ishlab  chiqarish  va  xizmat 
kursatishni  tashqil  etish  asosida  aholi  turmush  darajasini  oshirishdan 
iborat. 
Mintaqalar  o’rtasidagi  raqobatbardoshlik  jarayoni  mamlakatlar, 
tarmoqlar  va  korxonalar  o’rtasidagi  aniq  bir  ko’rinishga  ega  bo’lmaydi. 
Ushbu  jarayon  yetarlicha  o’zoq  va  murakkab  bo’lib,  mintaqalarning 
raqobatbardoshligi, birinchi navbatda investitsiyalarni jalb qilgan holda har 
bir hududning raqobat afzalliklaridan samarali foydalanishga qaratilgandir. 
Mintaqaviy  raqobatbardoshlikni  oshirish  ularning  o’zoq  muddatli 
rivojlantirish strategiyasining asosini tashqil qiladi. 
Xalqaro  tajriba  va  olib  borilgan  tadqiqotlarning  kursatishicha 
mintaqaning  raqobatbardoshligi  ko’p  jihatdan  uning  tabiiy-iqtisodiy 
salohiyatining  mavjudligi  va  darajasi  bilan  aniqlanadi.  Salohiyatni 
baholashga  asoslangan  yondashuv mintaqaning  raqobat  afzalliklarini  aniq 
kursatib  beradi.  Bunda  mintaqaning  raqobatbardoshligini  shakllantiruvchi 
asosiy  salohiyat  turlarini  aniqlash  muhim  ahamiyatga  ega.  Mintaqa 
raqobatbardoshlik  darajasiga  ta’sir  kursatuvchi  asosiy  salohiyatlar 
quyidagilar hisoblanadi: tabiiy resurslar salohiyati, inson omili, moliyaviy, 
ekologik va institutsional o’zgarishlar. 
Raqobatbardoshlik  darajasini  oshirishning  dastlabki  bosqichida 
transport-geografik joylashuv, agroiqlim sharoitlari, yer-suv, mineral-hom 
ashyo  va  mahalliy  resurslarni  o’zida  jamlovchi  tabiiy  resurslar  salohiyati 
asosiy o’rin egallaydi. 
Mintaqa  raqobatbardoshligi  ko’p  jihatdan  nisbiy  afzalliklarga, 
birinchidan  tabiiy  boyliklarga,  ikkinchidan  mintaqani  rivojlantirishni 
davlat  tomonidan  tartibga  solishning  samaradorligiga,  uchinchidan 
innovatsion loyihalardan unumli foydalanishga bog’liqdir.