O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent moliya instituti “moliya” kafedrasi

2-mavzu. Davlat byudjetining mohiyati va ahamiyati 
Davlat byudjetining ijtimoiy-iqtisodiy mohiyati va ahamiyati. Davlat byudjeti – 
iqtisodiy kategoriya sifatida. Davlat byudjeti orqali yalpi ichki mahsulot va milliy 
daromad qiymatining taqsimlanishi va qayta taqsimlanishi. Moddiy ma‘noda davlat 
byudjetining mohiyati. Davlat byudjetining davlat ixtiyoridagi markazlashgan pul 
fondi ekanligi. Davlat byudjeti – huquqiy kategoriya sifatida. Davlat byudjetining 
funksiyalari, ularning davlatning funksiyalari bilan bog‗liqligi. Davlat byudjetining 
umumiy moliyaviy munosabatlar tarkibidagi o‗rni va ahamiyati. Byudjet 
munosabatlarining ko‗pqirraliligi va ko‗p pog‗onaliligi. Davlat byudjetining 
mamlakat moliya tizimining boshqa bo‗g‗inlari bilan o‗zaro munosabatlari. 
3-mavzu. Byudjet tuzilishi va byudjet tizimi 
 
Byudjet tuzilishi va byudjet tizimi to‗g‗risida tushuncha. Jahonda mavjud 
byudjet qurilishi modellari, ularning xususiyatlari. O‗zbekiston Respublikasida 
byudjet tizimi va uning asosiy prinsiplari. Byudjet tizimi byudjetlari to‗g‗risida 
tushuncha. Turli darajadagi byudjetlar o‗rtasida daromad va xarajatlarni taqsimlash 
asoslari. Byudjet tuzilishi va byudjet tizimi amal qilishning qonuniy-huquqiy asoslari. 
Byudjet huquqi, uning obyektlari, subyektlari, byudjet huquqi me‘yorlari. Respublika 
(markaziy) va mahalliy hukumat organlarining byudjet huquqlari. Mahalliy hukumat 
organlari byudjet huquqlarining kengayishi.
 
4-mavzu. Davlat byudjetining huquqiy asoslari 
 
Davlat byudjeti qonunchiligi va byudjet huquqi. Byudjet munosabatlarini 
tartibga 
soluvchi 
qonuniy-huquqiy 
hujjatlar. 
O‗zbekiston 
Respublikasi 
Konstitutsiyasi – byudjet munosabatlarining huquqiy asosi sifatida. O‗zbekiston 
Respublikasining Byudjet kodeksi, uning mazmuni, tarkibi, byudjet munosabatlarini 
tartibga 
solishdagi 
ahamiyati. 
Soliq 
kodeksi, 
uning 
davlat 
byudjetini 
shakllantirishdagi ahamiyati. Mahalliy hokimiyat organlarining mahalliy byudjetlarni 
boshqarishdagi huquq va majburiyatlari. Davlat byudjeti qonunchiligidagi so‗nggi 

---

399 
o‗zgarishlar. Davlat moliya tizimidagi islohotlar sharoitida davlat byudjeti huquqiy 
asoslarining mustahkamlanishi.