O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent moliya instituti “moliya” kafedrasi

Byudjet tizimi byudjetlari daromadlarini prognoz qilish va xarajatlarini 
rejalashtirish prinsipiga 
ko‗ra,byudjet tizimi byudjetlarini tuzishda byudjet tasnifiga 
muvofiq, daromadlar ularning aniq manbalari bo‗yicha prognoz qilinadi, xarajatlar 
esa yo‗nalishlar bo‗yicha rejalashtiriladi. 
5.
Byudjet 
tizimi 
byudjetlari 
mablag„laridan 
foydalanishning 
aniq 
yo„naltirilganligi va maqsadlilik xususiyati prinsipi
byudjet tizimi byudjetlarining 

22
O‘zbekiston Respublikasi Byudjet Kodeksi. 2-bob, 6-modda. 

23
O‘zbekiston Respublikasi Byudjet Kodeksi, I-bo‘lim, 2-bob, 7-17-moddalar. 

---

26 
mablag‗lari muayyan byudjet tashkilotlari va byudjet mablag‗larini oluvchilarga 
ushbu mablag‗lardan belgilangan maqsadlarni moliyalashtirishda foydalanish uchun 
ajratiladi. Tasdiqlangan byudjetda nazarda tutilmagan, yoki byudjet tashkilotlarining 
xarajatlar smetalariga kiritilmagan yoxud byudjet tasnifida ko‗zda tutilmagan 
maqsadlarga xarajat qilinishiga yo‗l qo‗yilmaydi. 
6.
Byudjet tizimi byudjetlarining mustaqilligi prinsipi
har bir byudjet o‗z 
daromad manbalariga ega ekanligi, xarajat yo‗nalishlarini belgilashda mahalliy 
hukumat organlari ma‘lum xarajat vakolatlariga ega ekanliklari, mahalliy byudjetlarni 
tasdiqlash, shuningdek, ijrosi yuzasidan hisobotlarni ko‗rib chiqish va tasdiqlash 
vakolatlari mahalliy boshqaruv organlariga berib qo‗yilganligi bilan izohlanadi. 
7.
Byudjet tizimi byudjetlari mablag„laridan foydalanishning natijadorligi 
prinsipi
byudjet jarayoni ishtirokchilari byudjet tizimi byudjetlarini tuzish va ijro 
etishda o‗zlariga berilgan vakolatlar doirasida o‗z byudjetlarining belgilangan 
hajmdagi mablag‗laridan foydalangan holda muayyan natijaga erishish zaruriyatidan 
kelib chiqadi. Bu prinsip ―natijaga yo‗naltirilgan byudjetlashtirish‖ talablaridan kelib 
chiqqan holda Byudjet Kodeksiga kiritilgan bo‗lib, byudjet xarajatlarini amalga 
oshirishda bevosita rejaning bajarilishiga emas, balki ijtimoiy-iqtisodiy barqarorlikni 
ta‘minlash maqsadida xarajatlarning natijaviylikka yo‗naltirilganligi bilan izohlanadi. 
8.
Kassaning yagonaligi prinsipi
byudjet tizimi byudjetlarining barcha 
daromadlari Moliya vazirligi G‗aznachiligining Yagona g‗azna hisobvarag‗iga 
kiritilishini va ularning barcha xarajatlarini to‗lash ushbu hisobvaraqdan amalga 
oshirilishini nazarda tutadi. Ushbu prinsipning amal qilishi davlat byudjeti 
mablag‗larining hajmi va harakati to‗g‗risida tezkor axborotlarga ega bo‗lish, byudjet 
mablag‗larini samarali boshqarish, vaqtinchalik kassaviy uzilishlarning oldini olish, 
byudjet ijrosining operativ joriy nazoratini amalga oshirish imkonini beradi. 
9.
Byudjet 
jarayoni 
ishtirokchilarining 
javobgarligi 
prinsipi
byudjet 
jarayonining har bir ishtirokchisi byudjet jarayonining har bir bosqichida o‗z 
harakatlari uchun javobgar bo‗lishini nazarda tutadi, chunki davlat byudjetining 
shakllanishida jamiyatning ko‗pchilik a‘zolari – yuridik va jismoniy shaxslar bevosita 
yoki bilvosita ishtirok etadi, keng jamoatchilikning mablag‗lari evaziga shakllangan 
moliyaviy resurslarning maqsadga muvofiq ishlatilishi uchun javobgarlik iqtisodiy, 
ma‘muriy (ayrim hollarda jinoiy) huquq normalari bilan tartibga solinadi. 
10.
Ochiqlik prinsipi
davlat byudjetini va davlat maqsadli jamg‗armalari 
byudjetlarini ko‗rib chiqish hamda qabul qilish tartib-taomillarining jamiyat va 
ommaviy axborot vositalari uchun ochiqligini,tasdiqlangan davlat byudjeti 
to‗g‗risidagi axborotning ommaviy axborot vositalarida va O‗zbekiston Respublikasi 
Moliya vazirligining rasmiy veb-saytida e‘lon qilinishini (chop etilishini), byudjet 
ijrosining borishi to‗g‗risidagi axborot ommaviy axborot vositalarida chop etilishini, 
shuningdek Moliya vazirligining rasmiy veb-saytida joylashtirilishi va yangilab 
borilishini anglatadi. 
Barcha darajadagi byudjetlarni shakllantirish, ko‗rib chiqish, qabul qilish va 
ularning ijrosi hisobini yuritish O‗zbekiston Respublikasining milliy valyutasi – 
so‗mda amalga oshiriladi. 

---

27 
Barcha darajadagi byudjetlar yagona byudjet tasnifi– daromadlar va 
xarajatlarni tasnif obyektlariga ko‗ra guruhlovchi xos raqam(kod)lar berish bilan 
guruhlash ko‗rsatkichlari doirasida shakllantiriladi va ijro etiladi. 
Byudjet tasnifi 
– 
O‗zbekiston Respublikasi davlat byudjeti, davlat maqsadli jamg‗armalari tuzilmasiga 
kiruvchi byudjetlar daromadlari va xarajatlarini, shuningdek uning taqchilligini 
moliyalashtirish manbalarining guruhlanishidan iborat. 
Byudjet tasnifi davlat byudjetini tuzish, ko‗rib chiqish, qabul qilish hamda ijro 
etish maqsadida byudjet ma‘lumotlarini tizimga solish uchun foydalaniladi va byudjet 
ma‘lumotlarini xalqaro tasnif tizimlarining aynan shunday ma‘lumotlari bilan 
qiyoslash imkonini beradi. 
Byudjet tasnifi:

davlat byudjeti daromadlari;

davlat byudjeti xarajatlari;

davlat byudjeti taqchilligini moliyalashtirish manbalari tasnifini o‗z ichiga 
oladi. 
Byudjet tasnifi qonun hujjatlarida belgilangan tartibda O‗zbekiston 
Respublikasi Moliya vazirligi tomonidan ishlab chiqiladi va tasdiqlanadi. 
O‗zbekiston Respublikasining yuqorida ta‘riflangan davlat byudjeti tuzilmasi 
O„zbekiston Respublikasirespublika byudjeti, Qoraqalpog„iston Respublikasi 
byudjeti, viloyatlar va Toshkent shahar mahalliy byudjetlaridan
tashkil topgan. Bu 
byudjetlar mamlakatimizdagi davlat byudjeti amal qilishining tashkiliy shakli bo‗lib 
xizmat qiladi.
Respublika byudjeti byudjet tizimining markaziy bo‗g‗ini hisoblanadi. 
Respublika byudjeti Byudjet Kodeksida va boshqa qonun hujjatlarida belgilangan 
tartibda shakllantiriladi va ishlatiladi. 
Respublika byudjeti 
davlat byudjetining 
umumdavlat ahamiyatidagi tadbirlarni moliyalashtirishda foydalaniladigan qismi 
bo‗lib, unda daromadlar manbalari va ulardan tushumlar miqdori, shuningdek, moliya 
yili mobaynida aniq maqsadlar uchun ajratiladigan mablag‗lar sarfi yo‗nalishlari va 
miqdori nazarda tutiladi. 
O‗zbekiston Respublikasi davlat byudjetining barcha daromadlari tarkibida 
Respublika byudjeti daromadlari o‗rtacha 52-58 foizni tashkil qiladi, davlat 
byudjetidan amalga oshiriladigan xarajatlarning esa 44-46 foizi respublika byudjeti 
hisobiga to‗g‗ri keladi
Mahalliy byudjetlar darajasida Qoraqalpog‗iston Respublikasi davlat byudjeti, 
viloyatlar byudjetlari va Toshkent shahar byudjeti e‘tirof etiladi. Ularning tarkibiga, 
o‗z navbatida, mamlakatning ma‘muriy-hududiy tuzilishiga muvofiq ravishda quyi 
(shahar, tuman) byudjetlari kiradi. 
O‗zbekiston Respublikasi Byudjet Kodeksining 5-bob, 35-moddasiga muvofiq, 
mahalliy byudjetlar tarkibiga kiruvchi byudjetlar tuzilmasiga quyidagi byudjetlar 
kiradi: 

Qoraqalpog„iston Respublikasi byudjeti
tuzilmasiga Qoraqalpog‗iston 
Respublikasining respublika byudjeti, Qoraqalpog‗iston Respublikasi tumanlari va 
shaharlarining byudjetlari kiradi; 

---

28 

viloyatlar mahalliy byudjetlari
tuzilmasiga viloyat byudjeti, tegishli 
viloyatlar tumanlari va shaharlarining byudjetlari kiradi; 

Toshkent shahar mahalliy byudjeti
tuzilmasiga shahar byudjeti va shahar 
tarkibiga kiruvchi tumanlarning byudjetlari kiradi. 
Huquqiy jihatdan mahalliy byudjetlar byudjet yili davomida daromad 
manbalari va ulardan tushumlar miqdori, aniq maqsadlar uchun mo‗ljallangan xarajat 
yo‗nalishlari aks ettiriladigan moliyaviy hujjat hisoblanadi.