Formuladagi umumta‘lim muassasasida sinf pog‗onalari bo‗yicha o‗quvchilar-
ning o‗rtacha yillik soni quyidagi formula asosida aniqlanadi:
N =(N
1
*8+ N
2
*4)/12 yoki N =(2N
1
+ N
2
)/3
(14.5.)
Bunda:
N - sinf pog‗onalari bo‗yicha o‗quvchilarning o‗rtacha yillik soni;
N
1
–rejalashtirilayotgan yilning 1-yanvar holatiga sinf pog‗onalari bo‗yicha
o‗quvchilar soni
N
2
–rejalashtirilayotgan yilning 1-sentyabr holatiga sinf pog‗onalari bo‗yicha
kutilayotgan o‗quvchilar soni
8, 4, 12 – oylar soni.
Byudjet xarajatlarini rejalashtirishda byudjet yili ta‘lim muassasalaridagi o‗quv
yili bilan mos kelmaganligi bois, o‗quvchilar kontingentini aniqlovchi asosiy
ko‗rsatkichlarning o‗rtacha yilligi hisoblanadi. O‗quvchilarning o‗rtacha yillik sonini
hisoblashda rejalashtirilayotgan yilning 1-yanvar va 1-sentyabr holatiga bo‗lgan
o‗quvchilar soni aniqlanadi: maktablarda 1-yanvardan to yangi o‗quv yili
boshlanguniga qadar o‗quvchilarning o‗tgan yildan o‗tuvchi soni (8 oy davomida), 1-
sentyabrdan boshlab esa – o‗tgan o‗quv yilida o‗qishni bitirgan va yangi o‗quv yilida
qabul qilinganlarni hisobga olgan holda aniqlangan o‗quvchilar soni amal qiladi (4 oy
davomida).
214
Masalan,
agar yil boshiga maktabdagi o‗quvchilar soni 500 nafar, 1-sentyabrda esa 650 nafar
bo‗lishi kutilayotgan bo‗lsa, u holda o‗quvchilarning o‗rtacha yillik soni quyidagicha
aniqlanadi:
Umumta‘lim muassasasi byudjetining umumiy hajmini aniqlash formulasidagi
bazaviy xarajatlar normativlari va tuzatuvchi koeffitsientlar har moliyaviy yil uchun
ishlab chiqiladi va ―Bazaviy xarajatlar me‘yorlari hamda ularga tuzatuvchi
koeffitsientlarni qo‗llash asosida umumta‘lim maktablari byudjetini hisoblash
bo‗yicha Nizom‖ning tegishli ilovalarida keltiriladi (bu me‘yorlar va koeffitsientlar
viloyatlar bo‗yicha, har bir viloyatda - ta‘lim pog‗onalari, uyda ta‘lim oluvchilar va
maktab qoshidagi internatlar bo‗yicha bir-biridan farq qilishi mumkin, bu tegishli
hududlardagi tovar va xizmatlar narxidagi farqlarga bog‗liq).
Umumta‘lim maktablarida bir o‗quvchiga bazaviy xarajatlar me‘yorlari
tarkibiga quyidagi xarajat turlari kiritilgan:
O‗zbekiston Respublikasining amaldagi me‘yoriy hujjatlariga muvofiq,
pedagog xodimlar, boshqaruv va o‗quv-yordamchi xodimlar mehnatiga haq to‗lash
bilan bog‗liq xarajatlar, xodimlarni moddiy rag‗batlantirish Direktor jamg‗armasi,
yagona ijtimoiy to‗lov;
asosiy faoliyatidan ajralgan holda malaka oshirish kurslariga yuborilgan
pedagog xodimlarning o‗rniga ishlovchi pedagoglarga haq to‗lash bilan bog‗liq
xarajatlar;
umumta‘lim muassasalarini saqlash bilan bog‗liq boshqa xarajatlar (kommunal
xizmatlarni to‗lash, joriy ta‘mirlash, materiallar sotib olish va b.).
Ayrim turdagi xarajatlar bazaviy xarajatlar me‘yorlari tarkibiga kiritilmasdan
muassasa byudjetida alohida ko‗zda tutilishi mumkin. Masalan, turli yillarda bazaviy
xarajatlar me‘yorlari tarkibiga quyidagi xarajatlar kiritilmagan:
ko‗mir sotib olish va tashib keltirish;
―Ziyo-net‖ ta‘lim tarmog‗iga ulanish va undan foydalanganlik uchun oylik
abonentnik to‗lovi;
O‗zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2002-yil 25-yanvardagi 33-
sonli ―Aholining ijtimoiy himoyaga muhtoj qatlamlarini aniq yo‗naltirilgan tarzda
qo‗llab-quvvatlashning 2002-2003-yillarga mo‗ljallangan Dasturini amalga oshirish
chora-tadbirlari to‗g‗risida‖gi Qaroriga muvofiq markaziy davriy nashrlarga obuna
bo‗lish xarajatlari;
o‗quv-laboratoriya sinflari uchun materiallar sotib olish;
barcha turdagi kommunal xizmatlar iste‘moli hisoblagichlarini sotib olish va
o‗rnatish;
kuzgi-qishki mavsumda uzluksiz ishlashni ta‘minlash bilan bog‗liq ta‘mirlash
ishlari, shu jumladan, isitish qozonlarini almashtirish va o‗rnatish.
Yuqorida sanab o‗tilgan xarajatlar muassasalarga manzilli ro‗yxatlar asosida
har bir ta‘lim muassasasining ehtiyojiga ko‗ra, xalq ta‘limi hududiy va moliya
organlari tomonidan tasdiqlanadigan ro‗yxat asosida ajratiladi.
215
Bundan tashqari, qonun tomonidan alohida iqlim sharoitlari uchun ish haqiga
hududiy koeffitsientlar o‗rnatilgan hududlarda joylashgan umumta‘lim maktablari
smetalarida bazaviy xarajatlar me‘yorlari bo‗yicha aniqlangan mablag‗larga
qo‗shimcha ravishda bu to‗lovlarni o‗rnatilgan tartibda to‗lash uchun mablag‗lar
ko‗zda tutiladi.
Bir o‗quvchiga moliyalashtirish me‘yorini hisoblashda viloyatlar bo‗yicha, har
bir viloyatda – maktablarning masshtabi (ulardagi o‗quvchilar soniga ko‗ra katta-
kichikligi) va maktabni isitish tizimiga ko‗ra bir-biridan farq qiladigan quyidagi
tuzatuvchi koeffitsientlar ishlatiladi:
maktab masshtabi koeffitsienti;
markaziy yoki gazli isitish tizimiga ega maktablar uchun koeffitsient.
Kuni uzaytirilgan guruhlar(KUG)ni saqlash xarajatlari bunday guruhlar (bunda
KUGdagi o‗quvchilar soni 25 tadan kam bo‗lmasligi kerak) mavjud bo‗lgandagina
hisob-kitob qilinadi. KUGdagi bir o‗quvchiga bazaviy xarajat me‘yoriga KUGga
qatnaydigan kam ta‘minlangan oilalardan chiqqan o‗quvchilarni ovqatlantirish
xarajatlari kiritilgan bo‗lib, ularning soni KUGga qatnovchi o‗quvchilar sonining 15
foizidan oshmasligi kerak.
Nogiron bolalarga uyda dars beruvchi o‗qituvchilarga ish haqi to‗lash (yagona
ijtimoiy to‗lovni ham hisobga olgan holda) va yo‗l haqi qiymatiga oylik
kompensatsiya to‗lash xarajatlari ushbu maktabda bu toifadagi o‗quvchilar bo‗lgan
taqdirda ularning o‗rtacha yillik sonini uyda o‗qitish bazaviy xarajat me‘yoriga
ko‗paytirish yo‗li bilan hisoblanadi.
Maktab qoshidagi internatda yashaydigan bir o‗quvchiga bazaviy xarajat
me‘yori maktabdan ancha uzoqda yashagani uchun umumta‘lim maktabi qoshida
yashovchi bolalarning yashashi uchun mo‗ljallangan internat mavjud bo‗lganda
qo‗llaniladi. Bunda maktab qoshidagi internatda yashovchi bir o‗quvchiga bazaviy
xarajat me‘yori maktab-internatdagi bolalarni saqlash uchun qonun bilan o‗rnatilgan
to‗lov miqdorini va maktab-internatda yashovchi o‗quvchilar kontingentining 15
foizdan ko‗p bo‗lmagan qismini ushbu to‗lovdan ozod qilishni hisobga olgan holda
ishlab chiqilgan.
Xarajatlar smetasi, shtatlar jadvalini tuzish va pedagogik xodimlarni tarifi-
katsiyalash umumta‘lim maktabi rahbari va bosh buxgalteri (buxgalteri) bilan birga
qat‘iy tartib va hajmlari bazaviy xarajat me‘yorlari asosida aniqlangan mablag‗lar
doirasida amalga oshiriladi.
Ish haqi xarajatlarini rejalashtirish. Ta‘lim tizimida jon boshiga moliyalashti-
rish amaliyoti umumta‘lim muassasalari faoliyatining so‗nggi natijalariga qaratilgan
bo‗lib, mamlakat miqyosida milliy darajada amalga oshirilayotgan boshqa
tashabbuslar (masalan, ta‘lim tizimi xodimlari ish haqlarini oshirish, ularni rag‗bat-
lantirish mexanizmlarini takomillashtirish) bilan uyg‗unlikda ta‘lim xizmatlarining
sifati va samaradorligini oshirishga turtki bo‗lmoqda.
Bugungi kunda maktab faoliyatida muhim bo‗lgan masalalardan biri – pedagog
va pedagog bo‗lmagan boshqa xodimlarga haq to‗lash masalasi qator me‘yoriy-
huquqiy hujjatlar bilan tartibga solinadi. Bular:
216
O‗zbekiston Respublikasi Prezidentining 2005-yil 25-noyabrdagi ―Xalq ta‘limi
xodimlari mehnatiga haq to‗lash tizimini takomillashtirish va uni moddiy
rag‗batlantirishni kuchaytirish chora-tadbirlari to‗g‗risida‖gi PQ-227-son qarori;
O‗zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining ―Xalq talimi xodimlari
mehnatiga haq to‗lashning takomillashtirilgan tizimini tasdiqlash to‗g‗risida‖gi 2005-
yil 21-dekabr 275-son Qarori;
Xalq ta‘limi vazirligi va Mehnat va aholini ijtimoiy himoya qilish vazirligining
2005-yil 26-dekabrdagi №315/№4984-sonli qo‗shma buyrug‗i bilan tasdiqlangan
―Umumta‘lim maktablari o‗qituvchilari va rahbar xodimlari yuklamasini aniqlash va
taqsimlash bo‗yicha yo‗riqnoma‖;
O‗zbekiston Respublikasi Xalq ta‘limi vazirligi hamda Mehnat va aholini
ijtimoiy muhofaza qilish vazirligining 2006-yil 5-yanvardagi 03, 01/23-sonli qo‗shma
buyrug‗i
bilan
tasdiqlangan
―Umumta‘lim
muassasalari
o‗qituvchilarini
tarifikatsiyalash va ish haqini hisoblash tartibi bo‗yicha metodik ko‗rsatmalar‖;
O‗zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2005-yil 25-dekabr 275-
son Qarori bilan tasdiqlangan ―Umumta‘lim muassasalarining o‗rnak ko‗rsatgan
xodimlarini rag‗batlantirishning Direktor jamg‗armasi to‗g‗risida nizom‖.
Byudjet amaliyotida xalq ta‘limi muassasalari, shu jumladan, umumta‘lim
maktablari xodimlari mehnatiga haq to‗lash xodimlarni tarifikatsiya qilish asosida
amalga oshirilib, uning natijasiga ko‗ra, tarifikatsiya ro‗yxati tuziladi. Tarifikatsiya
ro‗yxati quyidagi ko‗rsatkichlarni aks ettiradi:
o‗qituvchilarning nasl-nomasi;
malaka toifasi;
ma‘lumoti va u haqidagi hujjat ma‘lumotlari;
dars beradigan fanlari;
qaysi sinflarda dars berishi (boshlang‗ich, yuqori);
oylik lavozim okladi (bazaviy tarif stavkasi);
o‗quv va pedagogik soatlar soni;
asosiy ish haqiga qo‗shimcha va ustamalar.
O‗qituvchilar tarifikatsiya ro‗yxati Xalq ta‘limi vazirligi hamda Mehnat va
aholini ijtimoiy muhofaza qilish vazirligining 2006-yil 5-yanvar 03, 01/23-sonli
qo‗shma buyrug‗i bilan qabul qilingan ―Umumta‘lim muassasalari o‗qituvchilarini
tarifikatsiyalash va ish haqini hisoblash tartibi bo‗yicha metodik ko‗rsatmalar‖
asosida tuziladi.
O‗qituvchining umumiy yuklamasi O‗zbekiston Respublikasi Vazirlar
Mahkamasining 2005-yil 21-dekabr 275-son Qarori bilan tasdiqlangan ―Xalq ta‘limi
xodimlariga haq to‗lash to‗g‗risidagi Nizom‖ asosida aniqlanadi. Umumiy yuklama
o‗quv va pedagogik yuklamalardan iborat bo‗lib, bir yilga 1548 soatni tashkil etadi
98
.
O‗quv yuklama me‘yori boshlang‗ich sinflarda 18 soatni, yuqori sinflarda 20
soatni tashkil qiladi. Shuning uchun pedagogik stavkalar soni boshlang‗ich va yuqori
sinflar bo‗yicha alohida hisoblanadi.
98
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2005-y. 21-dekabr 275-son Qarori bilan tasdiqlangan ―Xalq
ta‘limi xodimlariga haq to‘lash to‘g‗risida‖gi Nizomga muvofiq.
217
Pedagogik yuklama o‗rnatilgan o‗quv yuklamasiga praporsional ravishda
boshlang‗ich sinflarda 1,0 va yuqori sinflarda 0,8 koeffitsientlarni qo‗llash orqali
aniqlanadi. (Namunaviy reja bo‗yicha o‗qituvchining umumiy oylik yuklamasi 154,8
soatni tashkil etadi. Haftalar soni bir oyda 4,3 hafta hisobida belgilangan.
Boshlang‗ich sinf o‗qituvchisining 1,0 stavkasi uchun haftalik umumiy yuklamasi 36
soatni tashkil etadi, shundan o‗quv yuklamasi – 18 soat, pedagogik yuklama – 18
soat, yuqori sinf o‗qituvchisining 1,0 stavkasi uchun haftalik umumiy yuklamasi 36
soatni, shundan 20 soat o‗quv yuklamasi va pedagogik yuklama - 16 (20
)
soatni tashkil etadi
99
.)
Tarifikatsiya ro‗yxatida, ta‘kidlanganidek, har bir o‗qituvchining bir oylik
lavozim okladi aks ettiriladi. Umumta‘lim maktablari pedagogik xodimlarining oylik
lavozim okladlari har bir xodimning lavozimi va malaka toifasi uchun o‗rnatilgan
bazaviy tarif stavkasi hamda qonun bilan belgilangan qo‗shimchalar va ustamalar
asosida shakllanadi.
Bazaviy tarif stavka quyidagilarni o‗z ichiga oladi:
yagona tarif setkasi asosida aniqlangan tarif stavkasini;
qonun bilan belgilangan tarif stavkasiga o‗rnatilgan doimiy ustama va
qo‗shimchalarni;
pedagog va rahbar xodimlarning alohida toifalari ish haqiga kompensatsion
to‗lovlarni.
Pedagog xodimlar bazaviy tarif stavkalari:
xodimning lavozimiga;
xodimning malaka toifasiga;
ta‘lim muassasasining tipiga bog‗liq ravishda tabaqalashtirilgan bo‗ladi.
Xalq ta‘limi, Mehnat va aholini ijtimoiy muhofaza qilish, Adliya vazirligi
hamda Vazirlar Mahkamasi huzuridagi Davlat test markazi tomonidan birgalikda
tasdiqlangan ―Pedagogik va rahbar xodimlarni attestatsiyadan o‗tkazish va malaka
toifalarini berish tartibi to‗g‗risidagi Nizom‖ga muvofiq, xalq ta‘limi xodimlariga
quyidagi malaka toifalari berilishi mumkin:
o‗rta maxsus, kasbiy (pedagogik yoki bajarilayotgan lavozim vazifalariga
muvofiq bo‗lgan) ma‘lumotga ega bo‗lgan,
Do'stlaringiz bilan baham: |