O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta‘lim vazirligi toshkent moliya instituti

3. Iqtisodiy jinoyatchilikdagi o‘ziga xos ijtimoiy munosabatlar
Iqtisodiy jinoyatchilikka qarshi kurash sakkiz turdagi o‘ziga xos ijtimoiy munosabatlarni himoya qiladi:

• 
  biznes yoki boshqa iqtisodiy faoliyat sohasidagi jamoatchilik bilan aloqalar;
  
• 
  kredit sohasidagi jamoatchilik bilan aloqalar;
  
• 
  erkinlik va adolatli raqobatni ta‘minlovchi jamoatchilik bilan aloqalar;
  
• 
  pul va qimmatli qog‘ozlar muomalasi sohasidagi jamoatchilik bilan aloqalar;
  
• 
  tashqi iqtisodiy faoliyat va bojxona nazorati sohasidagi jamoatchilik bilan aloqalar;
  
• 
  qimmatbaho toshlar va valyuta boyliklari aylanmasi sohasidagi jamoatchilik bilan aloqalar;
  
• 
  soliq to‘lovlari sohasidagi jamoatchilik bilan aloqalar;
  
• 
  bankrotlik sohasidagi jamoatchilik bilan aloqalar.
  

Yuqorida sanab o‘tilgan sakkizta ijtimoiy munosabatlar guruhlari, bir tomondan, davlatning iqtisodiyotga jinoiy huquq bilan aralashishi chegaralari bilan belgilanadi, boshqa tomondan esa bu iqtisodiy faoliyatning ushbu sohalari eng katta davlat himoyasiga muhtojdir va ular davlat iqtisodiyotining muhim elementi hisoblanadi. Yuqorida sanab o‘tilgan va jinoiy qonun bilan himoyalangan barcha ijtimoiy munosabatlar qabila iqtisodiy munosabatlariga kiradi. Jinoyat qonuni bilan himoya qilinadigan ijtimoiy munosabatlarning sanab o‘tilgan turlariga asoslanib, Xavfsizlik tizimida nazarda tutilgan jinoyatlarning tasnifi.
Ushbu turdagi munosabatlarning o‘ziga xos xususiyatlarini tavsiflovchi asosiy xususiyatlarni ajratish mumkin ko‘rinadi.
Birinchidan, iqtisodiyot (iqtisodiy faoliyat) sohasidagi munosabatlarning mohiyati moddiy tovarlarni ishlab chiqarish, taqsimlash, almashish va iste‘mol qilish sohasidagi faoliyatdan iborat.
Ikkinchidan, iqtisodiy munosabatlarni tartibga solish predmeti moddiy tovarlar va xizmatlardir.
Uchinchidan, iqtisodiy faoliyat sohasidagi ijtimoiy munosabatlar eng dinamik hisoblanadi.
Iqtisodiy sohadagi munosabatlarni huquqiy tartibga solishning o‘ziga xosligi va murakkabligining hozirgi sharoitida, qonunchilikdagi xatolar, afsuski, zamonaviy rus qonun chiqaruvchisi uchun tez-tez uchraydigan alohida muammo tug‘diradi. Iqtisodiyotga jinoiy-huquqiy aralashuvga kelsak, ushbu sohadagi qonunchilikni, birinchi navbatda, kriminologik tadqiqotlarni takomillashtirish bo‘yicha takliflarni puxta tayyorlashga katta ahamiyat berilishi kerak, ularning o‘tkazilishi qonun chiqaruvchining qonuniy xatosi xavfini kamaytirishi mumkin.
Iqtisodiy munosabatlarni jinoiy-huquqiy tartibga solishning murakkabligi, ushbu sohadagi ko‘plab jinoiy huquq normalarining, shuningdek, boshqa huquq sohalari normalariga bog‘liqligi bilan yanada murakkablashadi.
Iqtisodiy faoliyat sohasidagi ijtimoiy munosabatlarning yana bir tasnifi kimning manfaatlariga asoslanib amalga oshirilishi mumkin, birinchi navbatda, bu munosabatlar iqtisodiy faoliyat sohasidagi jamoat munosabatlarini ta‘minlaydi, davlatning iqtisodiy siyosat kafolati sifatida davlat manfaatlarini ta‘minlaydi. Qaydlar uchun