O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti “Audit” kafedrasi

 T/r 
 
Xo‘jalik operatsiyalarining
mazmuni 
So‘mma 
(so‘mda) 
 
Hisobvaraqlar
korrespondensiyasi 
Yozuvlarni
tasdiqlovchi
hujjatlar
 
Debet 
Kredit 
1 
Ta’til vaqtiga haq hisoblandi 
230 315 
9410 
6710 
Ariza, buyruq, buxgalteriya 
hisob-kitobi 
2 
Daromad solig‘i ushlab qolindi 
18 425,2 
6710 
6410 
Aksiyadorlar 
umumiy yig‘ilishining 
qarori, ta’sis shartnomalari, 
inventar kartochkalar, kassa 
chiqim orderlari 
3 
ShJBPH ajratmalar hisoblandi 
2 303,15 
6410 
6530 
Buxgalteriya hisob-kitobi, 
xususiy kapital harakati 
to‘g‘risidagi hisobot 
4 
Fuqarolarning majburiy sug‘urta 
badallari ushlab qolindi (6%) 
13 818,9 
6710 
6520 
Bank ko‘chirmasi, to‘lov 
talabnomasi, to‘lov 
topshiriqnomasi 
5 
Bankdan ta’til vaqtiga mablag‘ olindi 
198 070,9 
5010 
5110 
Chek, inventar kartochkalar, 
kassa chiqim orderlari 
6 
Ta’til vaqtiga haq to‘landi 
198 070,9 
6710 
5010 
Tarqatish qaydnomasi, chiqim 
orderi 
7 
Yagona ijtimoiy to‘lov hisoblandi 
(25%) 
57 578,75 
9410 
6520 
Buxgalteriya hisob-kitobi, 
moliyaviy natijalar harakati 
to‘g‘risidagi hisobot 

---

Talab qilinadi:
1. Auditor ushbu vaziyatni baholash uchun qaysi me’yoriy hujjatlardan foydalanishi lozim? 
2. Ushbu holatda auditor qanday audit usullaridan foydalanishi lozim? 
3. Korxona buxgalteri tomonidan yuqoridagi muomalalar to‘g‘ri hisobga olinganligini tekshirib, 
auditorlik dalolatnomasini tuzing. 
Masala. Korxona xodimiga 2012 - yilning 23- iyulidan 3 - avgustiga qadar mehnatga 
qobiliyatsizlik varaqasi berilgan. Uning mansab maoshi iyulda 300 ming so‘mni tashkil etgan, 1 - 
avgustdan boshlab u 350 ming so‘mga ko‘tarildi. 2011- yil iyuli - 2012 - yil iyuni uchun mukofotlar 
va mansab maoshidan oshadigan boshqa to‘lovlar so‘mmasi 2 400 ming so‘mni tashkil qildi, iyulda 
200 ming so‘m mukofot yozildi. Vaqtincha mehnatga qobiliyatsizlik nafaqasi foizi - 80%. Korxona 
buxgalteri tomonidan esa xodimga quyidagi tartibda mehnatga qobiliyatsizlik varaqasi bo‘yicha 
nafaqa hisoblagan:
 
Korxona buxgalteri tomonidan iyul uchun vaqtincha mehnatga qobiliyatsizlik nafaqasi 
so‘mmasi: O‘rtacha oylik ish haqi: 
300 000 + 2 400 000 / 12 = 500 000 so‘m, deb hisoblangan.O‘rtacha kunlik ish haqi o‘rtacha 
oylik ish haqini ish haqi olingan davrdagi jadval bo‘yicha ish kunlari soniga bo‘lish yo‘li bilan 
aniqlangan. 2012- yil iyulda ish kunlari soni 22 kunni tashkil etgan. 
O‘rtacha kunlik ish haqi: 
500 000 / 22 = 22 727,27 so‘mni tashkil qilgan. 
Kunlik nafaqa o‘rtacha kunlik ish haqi va tayinlangan nafaqaning ish haqiga foizlardagi 
(masalan, 60, 80 yoki 100%) miqdoridan kelib chiqib aniqlangan. 
Vaqtincha mehnatga qobiliyatsizlik nafaqasining miqdori iyul uchun: 
22 727,27 so‘m x 7 kun x 80% = 127 272,71 so‘mni tashkil qilgan. 
Shuningdek, buxgalter tomonidan avgust uchun nafaqa hisob-kitobida:
Avgust uchun o‘rtacha oylik ish haqi: 
300 000 + (2 300 000 + 200 000) / 12 = 508 333,33 so‘mni tashkil etdi, bunda: 
300 ming so‘m – 2012- yil avgust uchun maosh; 
2 300 ming so‘m - 2011 -yil avgust - 2012 -yil iyul uchun mukofotlar va mansab maoshidan 
oshadigan boshqa to‘lovlar so‘mmasi; 
200 ming so‘m - 2012 -yil iyul uchun mukofot 
O‘rtacha kunlik ish haqi: 
558 333,33 / 23 = 24 275,36 so‘mni tashkil qiladi. 
Avgust uchun vaqtincha mehnatga qobiliyatsizlik nafaqasi miqdori: 
24 275,36 so‘m x 3 kun x 80% = 58 260,86 so‘mni tashkil qiladi. 
Kasallik varaqasi bo‘yicha vaqtincha mehnatga qobiliyatsizlik nafaqasining umumiy 
so‘mmasi 185 533,57 so‘mni (127 272,71 + 58 260,86) tashkil qilgan. 
Korxona buxgalteri tomonidan yuqoridagi muomalalar ish haqi hisoblash tabeli, ish haqi 
to‘lash qaydnomasi, aylanma qaydnoma va boshqa kassa hujjatlari bilan rasmiylashtirilgan. 
Talab qilinadi:
1. Auditor ushbu vaziyatni baholash uchun qaysi me’yoriy hujjatlardan foydalanishi lozim? 
2. Ushbu holatda auditor qanday audit usullaridan foydalanishi lozim? 
3. Bunday holatda auditorlar qanday yo‘l tutishlari lozim? 
4. Xato va kamchiliklar ro‘yxati jadvalini tuzing.
Masala. Auditorlik tekshiruvi jarayonida "Qurilishloyiha" loyihalash-ishlab chiqarish 
korxonasi buxgalterlari auditorlik tashkilotidan jismoniy shaxslarning quyidagi daromadlariga soliq 
solinishi yoki solinmasligini tushuntirib berishini so‘radi: 
1. Ish beruvchi xodimning Toshkentda davolanishi va unga tibbiy xizmat ko‘rsatilishiga pul 
o‘tkazish yo‘li bilan haq to‘lagan. To‘lov bizning tashkilotimiz bilan davolash muassasasi 
o‘rtasidagi shartnomaga ko‘ra amalga oshirilgan. Davolash muassasasi tomonidan ko‘rsatilgan 
tibbiy xizmatlar to‘g‘risida tegishli shartnoma va hisobvaraq-faktura taqdim etilgan. 
2. Soliq davri mobaynida eng kam ish haqigacha miqdorda bir martalik moddiy yordam 

---

 
ko‘rsatilgan. 
3. Ish beruvchi tashkilot xodimi qarindoshi (ukasi)ning o‘qishiga ushbu so‘mmani uning ish 
haqidan qoplash sharti bilan haq to‘ladi. Xodimning qarindoshi o‘qiyotgan tibbiyot instituti bilan 
tegishli shartnoma tuzilgan. Sanab o‘tilgan so‘mmalardan qaysi biriga soliq solinmaydi? 
4. Bizning xodimimiz yakka tartibda uy-joy qurishga kredit oldi. Endi bankka ish haqining bir 
qismi kreditni qaytarish va unga doir foizlarni so‘ndirish uchun o‘tkazilyapti. Mazkur holda qanday 
so‘mmaga soliq solinmaydi?
 
Talab qilinadi:
1.
Auditorlik tashkiloti tomonidan mijoz-korxonaga yuqoridagi masalalar yuzasidan qanday 
maslahat-tushuntirish ishlari olib borilishini bayon qiling? 
2.
Auditor ushbu vaziyatni baholash uchun qaysi me’yoriy hujjatlardan foydalanishi lozim; 
Masala. Ta’sischi o‘z ixtiyori bilan korxonani tugatishga qaror qilgan. Buxgalteriya 
ma’lumotlariga ko‘ra korxonaning kreditorlik qarzi 16800 ming so‘mni tashkil etadi. 
Ta’sischilardan biri korxona rahbari hisoblanadi. Uning 620 ming so‘mlik ish haqisi korxonaning 
qarzlarini yopishga yo‘naltirmoqsi. Mazkur holatni buxgalteriyada to‘g‘ri rasmiylashtirish uchun 
sizning auditorlik tashkilotingizga murojaat qildi. 
Talab qilinadi:
1.
Yuqoridagi holatni buxgalteriya hisobida to‘g‘ri rasmiylashtirishda soliqqa oid 
munosabatlarni aniq hisoblash uchun amaliy yordam bering.
2.
Auditor ushbu vaziyatni baholash uchun qaysi me’yoriy hujjatlardan foydalanishi lozim; 
Masala. Korxonada hisobot yilida 10.08 kuni 109-sonli buyruqqa asosan o‘zining xodimi 
Ahmedov R.S. Farg‘ona shahriga safar xizmatiga jo‘natildi. Safar xizmati uchun 60000 so‘m 
berilgan. 
Ahmedov R.S. safar xizmatidan qaytib kelgandan so‘ng avans hisoboti topshirgan. Avans 
hisoboti 26.08 kuni 58000 so‘mga tasdiqlangan. 2000 so‘m kassaga qaytarib topshirilgan. Avans 
hisobotida mehmonxona kviansiyasi 17400 so‘m bo‘lgan. Qolgan xizmat xarajatlariga tegishli 
tasdiqlovchi hujjatlar mavjud. 
Shunga muvofiq buxgalteriya hisobida quyidagi yozuvlar qilingan: