O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti magistraturasi qo’lyozma huquqida Udk

n

t

t

t

t

t

I

k

CF

I

k

CF

k

CF

k

CF

NPV

1

0

0

2

2

1

1

1

1

...

1

1

,   (7) 

bu erda, NPV – sof joriy qiymat; k – diskontlash stavkasi; I0 – boshlang’ich investitsiya; CFt  - t davr oxirida 

kelib tushgan pul oqimi (tushumi). 

 

Diskont stavkasi, me’yori kapital bozoridagi uzoq muddatli ssudalar bo’yicha 

foiz  stavkasiga  yoki  ssuda  oluvchi  tomonidan  to’lanadigan  foiz  stavkasiga 

haqiqatda  teng  bo’lishi  kerak.  Boshqacha  so’z  bilan  aytganda,  diskont  me’yori 

investorning  o’zi  uchun  undan  pasti  (kichigi)  besamar  deb  hisoblagan  minimal 

foyda me’yori bo’lishi kerak. 

Bu 

ko’rsatkich 

investitsiyalar 

hayotiyligi 

davrida 

haqiqatan 

ham 

daromadlilikni  hisoblashdagi  qo’llanilgan  darajaga  etishishligini  ko’rsatib  beradi. 

Shu  sababli  u  vaqt  va  daromadlilik  darajasiga  bog’liq  bo’ladi.  U  muqobil 

loyihalarni taqqoslashda katta rol o’ynaydi. 

Investitsiya  loyihalari  bo’yicha  daromadlarni  (tushumlarni)  yillar  bo’yicha 

bashorat  qilayotganda  loyiha  bilan  bog’liq  bo’lgan  ishlab  chiqarish  hamda  ishlab 

chiqarish bilan bog’liq bo’lmagan tushumlarni imkoni boricha to’liq hisobga olish 

                               

2

 Zolotogorov V.G., Investitsionnoe proektirovaniya: Uchebnoe pos. – Minsk: “Ekoperspektiva”, 1998., str-143,144. 

---

 

 

lozim.  Agar  loyihani  amalga  oshirish  davri  tugashi  davomida  aylanma 

mablag’larning  bir  qismining  ishlatilishdan  (oborotdan)  holi  bo’lishi  (chiqarib 

olinishi)  yoki  asbob-uskunalarning  tugatilish  qiymati  ko’rinishida  mablag’lar 

tushumi  rejalashtirilayotgan  bo’lsa,  u  holda  ular  davrlar  bo’yicha  daromadlar 

ko’rinishida hisobga olinishi lozim. 

  Agar investitsiya loyihasi yillar davomida moliyaviy resurslarning ketma-ket 

investitsiyalanishini talab etsa, u holda  NPV ni hisoblash quyidagicha kechadi: 

                

∑

∑

=

=

+

−

+

=

n

t

t

t

t

t

t

k

I

k

CF

NPV

1

1

(

)

1

(

)

1

(

 ,                         (8) 

  bu erda, It - t davrdagi investitsiyalar sarfi. 

 

NPV  ni  hisoblashda,  odatda,  doimiy  stavka  qo’llaniladi.  Ammo  ba’zi  bir 

vaziyatlarda,  masalan,  hisob  (foiz)  stavkasining  o’zgarishi  kutilayotgan  paytda 

yillar  bo’yicha  individual  diskontlash  stavkasidan  foydalanish  lozim.  Bu  hol 

hisoblash  ishlarini,  ya’ni  haqiqiy  NPV  ni  topishni  bir  muncha  qiyinlashtiradi. 

Yuqoridagi  tilga  olingan  vaziyatlarda  diskont  stavkasidan  foydalanishning 

afzalligini quyidagi misolda ko’rib chiqamiz. 

  Agar  faoliyat  ko’rsatayotgan  korxona  yangi  bir  narsani  sotib  olish  yoki 

ma’lum  miqdorda  aktsiyadorlik  kompaniyasining  boshqaruv  paketini  sotib  olish 

maqsadida  investitsiyalashni  rejalashtirgan  bo’lsa,  unda  ushbu  loyiha  bo’yicha 

NPV  ni  hisoblashning  Gordon  formulasidan  foydalanilsa  maqsadga  muvofiq 

bo’ladi. Bu formula quyidagi ko’rinishga ega: 

            

0

1

)

(