Oʻzbеkiston rеspublikasi oliy va oʻrta maxsus taʼlim vazirligi toshkеnt moliya instituti

Diversifikatsiya va portfel. 
Quyidagi rasm-3da Nyu-York Fond Birjasidan 
ixtiyoriy tanlanma asosida shakllantirilgan portfelning aksiyalar soni gorizontal oʻq 
boʻylab oshib borishi sari ushbu portfel riski vertikal oʻq boʻylab kamayib borish 
tendensiyasini grafik yordamida koʻrsatib berilgan. Oxirgi maʼlumotlarga koʻra 
birjaning bitta aksiyadan iborat portfelining standart chetlanishi taqriban 40%ga 
teng. Biroq bozor portfelining (birjadagi barcha aksiyalar yigʻindisidan iborat 
portfel) standart chetlanishi 
𝜎
𝑀
taxminan 20%ga teng va grafikda bu toʻgʻri shtrixli 
gorizontal chiziq bilan ifodalangan. Ushbu chiziqgacha boʻlgan riskni portfel 
shakllantirib 
diversifikatsiyalab 
boʻlmaydi 
va 
aksiyaning 
ushbu 
diversifikatsiyalanmaydigan (yoki tizimli) riski – bozor riski deb nomlanadi. 
Chunki bozor riskini vujudga keltiradigan omillar sifatida siyosiy nobarqarorlik, 
inflyatsiya, retsessiya va yuqori foiz stavkalar kabi tashqi omillar qatnashadi. 
 
11.1-rasm. Portfelning hajmi uning riskiga taʼsiri
52
 
Aksiya diversifikatsiyalanadigan riski – kompaniyaga xos yoki tizimsiz risk 
deyiladi. Ushbu riskni paydo boʻlishiga sababchi omillar sifatida quyidagilarni 
keltirish mumkin: sudlashuv jarayoni, ish tashlashlar, muvaffaqiyatli va 
muvaffaqiyatsiz marketing dasturlari, yirik shartnomani qoʻlga kiritish yoki boy 
berish va boshqa shu kabi alohida firma uchun xos boʻlgan hodisalar. Bir 
firmaning bunday yomon hodisalari boshqa bir firmaning yaxshi hodisalari bilan 
diversifikatsiya yordamida bartaraf etish mumkin.
52
Бригхем 15 нашр 
0
5
10
15
20
25
30
35
40
0
10
20
30
40
Название оси 
Портфельдаги акциялар сони 
Портфель риски, % 
Диверсификацияланадиган 
риск 
Портфельнинг бозор риски: 
Ўзгармас қолади 
Портфельнинг 
умумий 
риски: акция 
сони кўпайган 
сари камайиб 
боради 
𝜎
𝑀
= 20

---

140