O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat transport universiteti “temir yo‘l transporti muhandisligi” fakulteti

---

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA 
MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI 
 
TOSHKENT DAVLAT TRANSPORT UNIVERSITETI 
 
“TEMIR YO‘L TRANSPORTI MUHANDISLIGI” 
FAKULTETI 
 
“TABIIY FANLAR” kafedrasi 
 
 
 
 
 
 
TOSHKENT – 2021
 
 

---

LABORATORIYA ISHI №12
 
ELEKTROLIZ JARAYONI 
Asbob va reaktivlar: 
Elektrolizyor, o’zgarmas tok manbai, fenolftalein, 
lakmus, kaliy yodid, natriy sulfat, qalay (II) xlorid, 
mis sulfat eritmalari.
Ishning maqsadi: 
Elektroliz jarayoni va akkumulyatorda ishlatiladigan 
elektrolitni xossalarini aniqlash.

Kaliy yodid eritmasining elektrolizi 
Elektrolizyor hajmining ¾ qismiga kaliy yodid eritmasidan solib, 
eritmaning ichiga grafit elektrodlarini tushuring va ularni o‘zgarmas tok 
manbai bilan ulang. Katodda vodorod pufakchalarini, anodda yod ajralib 
chiqishini kuzating. So‘ngra tok berishni to‘xtatib, katodga, ya’ni vodorod 
ajralib chiqayotgan tomonga 1-2 tomchi fenolftalein, anodga, ya’ni yod 
ajralib chiqayotgan tomonga tayyorlangan kraxmal eritmasidan 2-3 tomchi 
tomizing. Nima kuzatiladi? Katod va anod atrofida eritmaning rangini 
o‘zgarish sababini tushuntiring. Reaksiya tenglamasini yozing. Katod va 
anodda qanday jarayon borishini tushuntiring. 
Natriy sulfat eritmasining elektrolizi
Bitta kichik 50 ml li stakanda natriy sulfat eritmasi bilan neytral lakmus 
eritmasini aralashtirib, elektrolizyorga soling. Eritmaga elektrodlarni 
tushurib, o‘zgarmas tok manbaini ulang. Katod va anotda ajralib chiqayotgan 
moddalarni kuzating. Eritma rangini o‘zgarish sababini tushuntiring. 
Reaksiya tenglamasini yozing. 
Qalay (II) – xlorid eritmasining elektrolizi 
Elektrolizyorning ¾ qismiga qalay (II) – xlorid eritmasidan soling. 
Eritmaga grafit elektrodlarni tushurib o‘zgarmas tok manbaini ulang. 
Katodda yaltiroq qalay metalini yig‘ilishini kuzating. Katodda qalay 
oksidlanadimi yoki qaytariladimi? Anodda qanday jarayon boradi? Reaksiya 
tenglamasini yozing. 
Mis sulfat tuzining eritmasini grafit va mis elektrodi bilan elektrolizi 
Elektrolizyorga mis sulfat tuzining eritmasidan soling. Eritmaga grafit 
elektrodlarini tushurib, o‘zgarmas tok manbaini ulang. Bir necha daqiqadan 
so‘ng katodda yupqa mis qavati hosil bo‘lishini kuzating. 
Elektrodlarni o‘rnini almashtirib, yana eritmaga tushuring va eritmadan 
tok o‘tkazing. Mis bilan qoplangan anodda qanday jarayon boradi? Katodda 
qanday modda ajraladi? 

---

Elektrodlarda boradigan oksidlanish – qaytarilish jarayonlarining reaksiya 
tenglamasini yozing. 
SAVOL VA MASALALAR 
1.
 
Elektroliz deb nimaga aytiladi?
 
2.
 
Katod va anodda boradigan jarayonlarni tushuntiring?
 
3.
 
Elektroliz qonuni qanday ta’riflanadi?
 
4.
 
Tok kuchi 2,5 amper bo‘lganda SnCl
2
eritmasidan 30 daqiqa davomida 
2,77 g qalay ajralib chiqadi. Qalayning ekvivalentini aniqlang.
 
5.
 
NiS, NaCl va Al
2
(SO
4
)
3
elektrolit eritmalardan tok o‘tkazilganda katod va 
anodlarda qanday moddalar hosil bo‘ladi?