O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti «bank ishi»

Taklif inflyatsiyasida ishlab chiqarish xarajatlarini oshishi natijasida mahsulotlar, bajarilgan ishlar va ko`rsatiladigan xizmatlarga bo`lgan narx-navoning o`sishi yuzaga chiqadi. Ushbu inflyatsiya turida monopol holatdagi korxonalar tomonidan ishlab chiqarishda asosiy vositalarni modernizatsiya qilish bilan bir vaqtda ulardan to`liq foydalanmaslik natijasida xarajatlar ortadi. Buning natijasida barcha ishlab chiqarish xarajatlari nisbatan kam chiqarilgan maxsulotlarning narx-navosini o`sishi amalga oshiriladi.
Taklif inflyatsiyasi. Mazkur inflyatsiya doimiy ravihda ishlab chiarish infratuzilmasi bilan bog`liq bo`ladi. Bu inflyatsiyaning sabablari quyidagilar bo`lishi mumkin: har xil jarayonlar va tarkibiy o`zgarishlar tufayli mehnat unumdorligining pasayishi natijasida mahsulot ishlab chiqarishga ketgan xarajatlar oshishi; har xil turdagi innovatsion xizmat turlari paydo bo`ladi va ishlab chiqarishga nisbatan ham mehnat unumdorligida yuqori ish xaqi olishga imkoniyat tug`iladi. Natijada, tovar va xizmatlarga bo`lgan baho oshib boradi; aholini sotsial jihatdan himoyalash maqsadida ish xaqining oshishi.
Inflyatsiyaning o`sishi sur`atlari quyidagicha hisoblanadi:
Joriy yil baholar indeksi–iste`mol tovarlari bazis davr baho indeksi
Inflyatsiya sur`ati = ----------------------------------------------------- x 100 %
Iste`mol tovarlari bazis davr baho indeksi
Yuqoridagi formuladan ko`rinib turibdiki, inflyatsiya sur`atini prognozlashtirish va uning foizi ekvivalenti darajasini bilish uchun joriy yil baholar indeksidan iste`mol tovarlari bazis davr baho indeksini ayirib, sunga olingan natijani iste`mol tovarlari bazis davr baho indeksiga bo`lib, 100 % ga ko`paytirgan taqdirimizdagana inflyatsiya sur`atining real natijasi kelib chiqadi. Hosil bo`lgan yakuniy natijadan mamlakat milliy valyuta kursini himoyalash borasida xukumatning ma`sul idoralari, xususan, Moliya Vazirligi, Iqtisodiyot Vazirligi, Markaziy Bank tomonidan bir qator protektsionistik loyihalar ishlab chiqiladi.
Quyidagi jadvalda bozor iqtisodiyotiga o`tish sharoitida o`z faoliyatlarini yuritayotgan mamlaktlarda inflyatsiya dinamikasi (bazis davrga nisbatan mamlakatda iste`mol va chakana narxlarining o`sishi darajasi, foizlarda (%)).