O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti «bank ishi»

Inflyatsiyaning oqibatlari murakkab va xilma-xildir. Uning uncha katta bulmagan sur`atlari narxlarning va foyda me`yorning usishiga yordam beradi, shu tarika vaktincha kon`ekturani jonlashtiruvchi omil buladi. Inflyatsiya chukurlashib borgan sari takror ishlab chikarish jiddiy tusikka aylanadi, jamiyatdagi iktisodiy va ijtimoiy keskinlikni kuchaytiradi. Baxo bozor iktisodiyatidagi uzining asosiy vazifasini-iktisodiyot sub`ektlari uchun xolis axborot beruvchi belgi bulish vazifasini bajarmay kuyadi. Inflyatsiya puldan tovar kochib utishni faollashtirib bu jarayonni katta okimga aylantiradi, bulgan kizikishni yukatadi, mavoza ayriboshlashi kayta dunyoga kelishga erdam beradi. Inflyatsiyaning yukori suratlari fiskal tizimiga salbiy ta`sir kursatadi, chunki byudjetga tushayotgan soliklarning xakikiy mikdori pasayib ketadi. Inflyatsiya sharoitda axolining jamgarmalari kadirsizlanadi, kredit beradigan banklar va muassasalar xam zarar kuradilar.Uzok muddatli kredit berishning imkoni bulmay koladi, chunki kreditlash davri mobaynida kredit stavkalarini muttasil indeksatsiya kilib boorish zarur buladi.
Inflyatsiyaning tashqi omillariga jahon iqtisodiyotida bo`lgan inqirozlar, (xomashyo, yoqilg`i, valyuta bo`yicha) davlatning valyuta siyosati, davlatning boshqa davlatlar bilan bo`ladigan noqonuniy operatsiyalar va boshqalar kiradi. Ijtimoiy ishlab chiqarish rivojlanishida yuzaga keluvchi disproportsiyalar sababli tovarlar va xizmatlar bahosining umumiy yoki to`xtovsiz o`sishi va natijada pul muomalasi qonunining buzilishi, oqibatida pul birligining qadrsizlanishi inflyatsiyani keltirib chiqaradi. Inflyatsiya quyidagi shakllarda namoyon bo`ladi:
a) tovar va xizmatlar bahosining uzluksiz va tartibsiz o`sib borishi natijasida pulning qadrsizlanishi va uning sotib olish qobiliyatining tushib borishi;
b) Chet el valyutasiga nisbatan milliy valyuta kursining tushib ketishi;
v) Milliy pul birligida oltin narxining oshib borishi va boshqalar.
Xalqaro amaliyotda bozorda tovarlar va xizmatlar bahosining o`sib borishiga qarab inflyatsiyani bir necha turlarga bo`lish mumkin:

• 
  sudraluvchi inflyatsiya. Baholarning o`rtacha yillik o`sishi 5-10 % dan
  

oshmaydi. Inflyatsiyaning bu turi ko`proq rivojlangan mamlakatlarga xos bo`lib, mamlakat iqtisodiy rivojlanish darajasiga qarab baholar oshishi 3-4 % atrofida ham bo`lishi mumkin. Bu inflyatsiya, aksincha ishlab chiqarishni yanada rivojlantirishni rag`batlantiruvchi omil sifatida namoyon bo`lishi mumkin. Pulning qiymati barqarorligidagi o`zgarish sezilmasligi mumkin:

• 
  shiddatli inflyatsiya. Baholarning o`rtacha yillik o`sishi 10-100% (ba`zida
  

200% gacha) bo`lishi mumkin. Inflyatsiyaning bu turi rivojlanayotgan mamlakatlarda ko`proq uchraydi;

• 
  giperinflyatsiya.Baholarning o`sish sur`atlari yiliga 200%dan oshib ketadi.