O'zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta-maxsus ta’lim Vazirligi Toshkent Davlat stomatologiya institute Buxoro filiali

Gipoglikemik koma 
Gipoglikemik koma qonda qand miqdori 1,9 mmol/I dan kamayishi 
natijasida vujudga keladi. Buning asosiy sabablari: qandli diabetni 
davolashda insulin dozasini oshirib yuborilishi natijasida va bazanda 
ochlikdan so’ng uzoq muddat ovqat qabul qilmasa hamda meda osti bezi 
insulomasida paydo bo’ladi. Kasallik to’satdan boshlanishi bilan 
xarakterlanadi. Bemor o’zida ochlik sezadi. Umumiy darmonsizlik, 
terlash, qo’l-oyoq badan titrashi, yurakning qattiq va tez-tez urishi, 
arterial bosim o’zgarmasligi mumkin, puls tezlashishi qonda qand 
kamayib ketishi kabi holatlar kuzatiladi. Gipoglikemik komaning 
diabetik komadan farqi: 1) gipoglikemik koma to’satdan paydo bo’ladi, 
2) diabetik komada qon va siydikda asta-sekin qand ko’payadi va siydigi 
bilan atseton tanachalri ajraladi. Gipoglikemik komada esa bu belgilar 
kuzatilmaydi (qon va siydikda qand bo’lmaydi). Bemor hushidan ketgan 
bo’lsa, venaga 20-40ml 40% li glyukoza eritmasi in’yektsiya qilinadi. 
Bundan tashqari teri ostiga 0,01% li adrenalin eritmasidan 0,5ml 
yuboriladi. U qondagi qandning tezda normaga kelishiga imkon beradi. 

---

459 
Gipoglikemik koma tez orada o’tib ketishi mumkin. Agar gipoglikemik 
komani diabetik koma bilan almashtirib insulin berilsa, bemor halok 
bo’lishi mumkin. Shuning uchun tibbiy xodim insulin oluvchi bemorlar 
ahvolini diqqat e’tibor bilan kuzatib borishi, gipoglikemik komaning 
dastlabki belgilari ko’rinishi bilanoq yordam choralarini ko’rilishi lozim. 
Bemorga tezda yengil hazm bo’ladigan uglevodlar: 30-50gr qand, 
murabbo, asal, konfetlar, pechenelar beriladi. 
Qandli diabetni davolash va oldini olish. 
Kasallikning davolash 
uchun, engil og’irligiga qarab davolanadi va 3 yo’nalishda olib boriladi:
1. Dieta orqali.
2. Peroral qandni pasaytiruvchi dorilar orqali. 
3. Insulin bilan davolash. 
Qandli diabet organizmda insulin yetishmasligiga bog’liq 
bo’lganligi sababli davolash organizmga insulin yuborishga asoslangan. 
Kasallikning yengil darajasida insulin qo’llanilguncha dietaterapiya 
o’tkaziladi. Kasallikning davolashda asosiy o’rnini parhez egallaydi. 
Kasallikning yengil formalarida bemorlar parhezga rioya qilsa va qandli 
diabetga qarshi dorilar qabul qilmasa ham tuzalib ketishi mumkin. 
Parhez ni diabetning boshqa darajalarida (o’rta va og’ir darajasida) ham 
tayinlanadi. Qandli diabetda parhezning sutkalik energetik qiymatini 
quyidagicha aniqlanadi. Kunduzgi ovqat ratsioni energiya qiymatini ish 
xarakteriga va sarflanadigan energiya hajmiga ko’ra belgilanadi. Agar 
qandli diabet bo’lgan bemor o’rinda yotoq rejimida bo’lsa (og’ir 
formasi, o’rtacha og’irlikdagi biror kasallik, qo’shilib kelgan ayrim 
hollari) bu holda 1 kg tana massasiga 104.6-104.5 kj bo’ladi. Bemor 
ishini davom ettirib yurgan yengil formasida o’rtacha og’irlikdagi 
nagruzkada bo’ladigan shaxs 1 kg tana massasiga taxminan 209.3 kj 
oladi. Diabetli bemor ratsionida oqsillar, yog’lar, uglevodlar va 
vitaminlarning fiziologik miqdorlari bo’lishi kerak. Har bir holda 1 gr 
oqsillar yoki uglevodlar taxminan 16.7 kj 1 gr yog’lar esa o’rta hisobda 
37.7 kj berishini nazarda tutib ovqatlanishning energetik qiymati 
hisoblab chiqariladi. Masalan tana massasi 60 kg bo’lgan qandli 
diabetning yengil formasi bilan kasallangan bemor o’rtacha og’irlikdagi 
jismoniy ishni bajaradi. Bir sutkada u 25.104 kj olishi kerak. Bu 
ratsionda uglevodlar 7531 kj oqsillar 3138 kj, yog’lar 1883 kj 
(uglevodlar 250-300 gr, oqsillar taxminan 180 gr va yog’lar 50 gr ni 
tashkil qiladi.

---

460 
Insulinni parhez ovqatlanish bilan davolash natija bermagan 
hollarda tayinlanadi. Og’ir va o’rta og’irlikdagi qandli diabet va 
ketoatsidoz, diabetik koma, diabetik angiopatiya, jigar zararlangan va 
boshqa asoratlari yuzaga chiqqan bo’lsa insulin qo’llashga ko’rsatma 
hisoblanadi. Insulin bilan davolash taktikasi: 2,5-5 gr glukozani (o’rta 
hisobda 4gr) o’zlashtirish uchun 1TB insulin zarur deb hisoblanadi. 
Shunga ko’ra talab etiladigan insulin miqdorini o’zlashtirmagan qand 
deb ataladigan, ya’ni siydik bilan ajratiladigan qand miqdorini nazarda 
tutgan holda hisob qilinadi. Insulinning sutkalik miqdori bemorning 
qonidagi qand miqdoriga va tasir qilish vaqtiga qarab tayinlanadi. 
Insulinni ovqatdan 15-20 min oldin teri ostiga yuboriladi. Keyinchalik 
zarur bo’lib qolsa siydik va qondagi qand miqdorini hisobga olib insulin 
dozasi oshirilishi yoki kamaytirilishi mumkin. Qandli diabetni 
davolashda