O'zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta-maxsus ta’lim Vazirligi Toshkent Davlat stomatologiya institute Buxoro filiali

Meyorda tashqi nafas 3 etapdan iborat. 
1. Etapda – ventilyatsiya. Bunda alveola bilan tashqi muhit 
atmosfera havosi o’rtasidagi gazlar almashinuvi kechadi. 
2. Etapda – diffuziya. Bunda alveola va kapilyar membrana orqali
gazlar almashinuvi kechadi. 
3. Etap – perfuziya. Kapilyarlar orqali gazlar almashinuvi va ularni 
to’qimalarga tarqatilishidir.
Tashqi nafasni buzilishiga olib keluvchi omillarni 5 gruhga 
bo’lish mumkin; 
1. Bronxlar va alveolalarni shikastlanishi.
A)
Bronxial daraxtning shikaslanishi, bronxospazm, shishli-
yallig’lanishli simptom, kichik bronxlar devorining tayanch strukturasini 
buzilishi, yirik bronxlar tonusini susayishi, respirator strukturani 
alteratsiyasi (o’pka to’qimasi infiltratsiyasi, destruktsiyasi, distrofiyasi). 
B)
O’pka parenximasini funksional maydonini kamayishi (o’pka 
to’qimasini operatsiya qilib olib tashlanishi, o’pka to’qimasini 
rivojlanmasligi, ekssudativ plevrit, pnevmotoraks, pnevmoskleroz, 
pnevmofibroz, atelektaz va h.k.) 
2. 
Plevra va ko’krak qafasining suyak-mushak tizimini 
shikastlanishi. 
Diafragma va qovurg’alarni harakatini chegaralanishi, quruq plevrit, 
plevral spayka va o’siqlar. 
3. Nafas olishda ishtirok etadigan muskulaturaning shikastlanishi. 
Markaziy va periferik falajlanishlar (sistemali dermatomiozit), 
mushaklarning degenerativ-distrofik o’zgarishlari, miozitlar. 
4. Kichik qon aylanish doirasida qon aylanishini buzilishi. Kichik 
qon aylanish doirasida dimlanish (mitral klapan stenozi), opka 
kapilyarlari spazmi.
5. Nafas olish boshqarilishining buzilishi. Nafas olish markazining 
bo’g’ilishi, nervlar aktivligini buzilishi, nevrozlar va h.k. 
Bu patologik holatlarni aniqlash uchun 
Shtange sinamasi
o’tkaziladi, chuqur nafas olish fazasida nafasni ushlab turish. Normada 
40 sekunddan ko’p bo’lishi kerak. 
Gencha sinamasi
-nafas chiqargandan 
so’ng, nafasni ushlab turish. Meyorda 30 sekunddan ko’p bo’lishi kerak. 

---

39